صادق عليه السلام ثابت نيست و مشابه ندارد.[1]

گزارش ديگر حديث لوح، به نقل از ابو نضره در جريان شهادت امام باقر عليه السلام است.[2] سند و متن اين گزارش، غير معتبر است. اين گزارش، علاوه بر وجود افراد مجهول و مهمل در سند آن، از منظر تاريخى نيز با اشكال روبه‌روست؛ زيرا از حضور جابر بن عبد اللَّه انصارى در هنگام شهادت امام باقر عليه السلام و در حضور امام صادق عليه السلام سخن گفته است، در حالى كه جابر بن عبد اللَّه در سال 78 هجرى، وفات كرده است.[3] امام صادق عليه السلام در سال 83 هجرى متولّد شده و امام باقر عليه السلام در سال 114 هجرى به شهادت رسيده است. بنا بر اين، امكان همراه بودن اين سه نفر در يك جلسه، وجود ندارد.

با توجّه به مطالب پيشين مى‌توان گفت: سند اوّل و دوم حديث لوح، قابل قبول است. تعدّد منابع كهن و معتبرى كه حديث ياد شده را نقل كرده‌اند و همچنين تعدّد طرق و اعتبار برخى از آنها قرائن روشنى بر صدور آن است. وضعيت رجالى ابو الجارود در پذيرش سندى متن اوّل دخالت دارد. بنا بر اين در مورد او با تفصيل بيشترى سخن مى‌گوييم:

ابو الجارود

زياد بن منذر، مشهور به ابو الجارود، از اصحاب امام باقر عليه السلام، روايت كننده از امام صادق عليه السلام و فردى نابينا بوده است. احاديث تفسيرى او از امام باقر عليه السلام مشهور است.[4] بسيارى از اين احاديث تفسيرى او در نسخه موجود كتاب‌ تفسير القمّى‌ نقل شده است. ظاهراً شخصى كتاب تفسيرىِ ابو الجارود را در كتاب‌

[1]. ر. ك: معجم رجال الحديث: ج 16 ص 151.

[2]. ر. ك: عيون أخبار الرضا عليه السلام: ج 1 ص 47 ح 1.

[3]. رجال الطوسى: ص 31 ش 134.

[4]. رجال النجاشى: ج 1 ص 387 ص 446.