تأدّب به آداب نيكو، به 21 سالگى قدم نهاد، او ديگر منحرف نمى‌شود و اگر با انجام دادن وظيفه، نتوانستى تأثيرات مطلوبى بر وى بگذارى، وظيفه خود را انجام داده‌اى و در پيشگاه خداوند متعال، عذر دارى.

دو. باتوجّه به موقعيت روانى كودك، در ادب‌آموزى و بيمه‌سازى از انحرافات، نبايد با تندى، عصبانيت، پرخاشگرى و تنبيه بدنى، با وى برخورد كرد. و در شرايط استثنايى، نيز قهر با كودك، در صورتى كه طولانى نشود، ممكن است مؤثّر باشد. امام كاظم عليه السّلام با توجّه به عوارض منفى تنبيه بدنى و قهر طولانى با كودك و انحرافاتى را كه موجب مى‌شود، در مورد فردى كه از بى‌ادبى‌هاى فرزندش به پيش آن حضرت شكايت مى‌كند، مى‌فرمايد:

لا تضربه و اهجره و لا تطل.[1]

او را نزن. با او قهر كن؛ امّا قهرت نيز طولانى نباشد.

همچنين امام على عليه السّلام باتوجّه به اثرات منفى خشم و ملامت زياد بر كودك، اوليا را از اين نوع برخورد (به انگيزه تأديب) برحذر مى‌دارد و مى‌فرمايد:

أحسن للمماليك الأدب و أقلل الغضب، و لا تكثر العتب فى غير ذنب، فإذا استحقّ أحد منهم ذنبا، فأحسن العدل فإنّ العفو مع العدل أشدّ من الضّرب لمن كان له عقل.[2]

با كودكان، تربيت شايسته را به كار بگير و از خشم بسيار بپرهيز، و در مورد كودكى كه گناهى انجام نداده، از سرزنش زياد خوددارى كن، و اگر كودكى در موقعيتى است كه گناهى كرده است، مورد عفو قرار گرفتن عادلانه، از كتك خوردن برايش سخت‌تر است (يعنى اگر اهل خرد و تميز باشد، از مورد عفو قرار گرفتن، بيشتر متنبّه مى‌شود تا كتك خوردن).

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله با توجّه به اين‌كه خشم، موقعيت روانى نامناسبى را براى كودك پديد مى‌آورد، اوليا را از خشم نسبت به كودكان، برحذر مى‌دارد و ادب كردن با خشم را

[1]. عدّة الداعى، ص 61؛ بحار الأنوار، ج 104، ص 99، ح 74.

[2]. تحف العقول، ص 87؛ بحار الأنوار، ج 77، ص 216، ح 1.