كرد كه از اطراف خيمه‌هاى امام عليه السلام و يارانش زبانه مى‌كشيد. ضحّاك مشرقى، در اين باره مى‌گويد:

وقتى به سمت ما آمدند، ناگهان، چشمشان به آتشى افتاد كه از هيزم و نِى، شعله مى‌كشيد. ما آن را پشتِ سرمان برافروخته بوديم تا از پشت، به ما حمله‌ور نشوند.

او در ادامه، مى‌افزايد كه خيمه‌هاى ياران امام عليه السلام، چنان در محاصره آتش و دود بود كه وقتى شمر از نزديكى آنها عبور كرد، چيزى جز هيمه‌هايى كه آتش از آنها زبانه مى‌كشيد، نديد.

بر اساس اين تدبير و با اين آرايش جنگى، سپاه امام عليه السلام- كه عدد آنها بنا بر نقل مشهور، 72 تن بود-، توانستند در برابر سپاه دشمن- كه تعداد آنها تا 35 هزار نفر، برآورد شده-، ساعت‌ها مقاومت كنند و شمار فراوانى از دشمنان را به هلاكت برسانند. طبرى، در اين باره مى‌گويد:

تا ظهر، با دشمن، جنگ سخت و بى‌سابقه‌اى كردند و [دشمنان‌] به خاطر كنار هم قرار گرفتن خيمه‌ها و تراكم آنها، جز از يك طرف نمى‌توانستند به آنها حمله‌ور شوند.

شدّت مقاومت ياران امام حسين عليه السلام در نبرد رويارو، موجب شد كه عمر بن سعد، جمعى از سپاه خود را مأمور كرد كه خيمه‌هاى آنها را ويران كنند تا بتوانند آنها را محاصره نمايند.

اين تدبير هم كارساز نبود؛ چون ياران امام عليه السلام، در گروه‌هاى سه يا چهار نفره، در لا به لاى خيمه‌ها كمين مى‌كردند و دشمن را- كه مشغول ويران كردن خيمه‌ها بودند-، از پا در مى‌آوردند.

ابن سعد، چون از اين اقدام هم نتيجه‌اى نگرفت، براى پيشگيرى از تلفات بيشتر سپاه خود، ضمن دستور توقّف اين عمليات، مجدّداً چنين دستور داد كه خيمه‌ها را آتش بزنند؛ ولى داخل آنها نشوند و آنها را خراب نكنند.

لذا آتش آوردند و خيمه‌ها را آتش زدند.

ياران امام عليه السلام مى‌خواستند مانع آتش زدن خيمه‌ها شوند؛ ولى امام عليه السلام فرمود:

رهايشان كنيد تا خيمه‌ها را بسوزانند؛ چرا كه اگر آنها را به آتش بكشند، نخواهند توانست از آنها عبور كنند و به شما دست يابند.

بدين سان، دشمن، بخشى از خيمه‌هاى ياران امام عليه السلام را- كه مانع نفوذ آنها بود-، آتش زد؛ امّا همان طور كه امام عليه السلام پيش‌بينى كرده بود، باز هم نتوانستند به حلقه دفاعى ياران او نفوذ كنند و بدين ترتيب، امام عليه السلام و ياران دلاور و باوفايش، تا آخرين نفر و آخرين نفس، در برابر سپاه كوفه- كه همچون سيل به سوى آنان سرازير شده بودند-، مقاومت كردند.

بر پايه گزارش‌هايى كه گذشت، مى‌توان چنين نتيجه‌گيرى كرد كه:

1. چينش و آرايش خيمه‌هاى همراهان امام عليه السلام، به صورت هِلالى بوده است كه خيمه‌هاى اهل حرم، در بخش ميانى آن قرار داشته و دو سوى آن، تا ميدان نبرد، كشيده شده بوده است. اين دو طرف، احتمالًا خيمه‌هاى ياران بوده كه به دليل حضور ساكنان آن در ميدان نبرد، غالباً خالى بوده است و از آنها براى سنگر يا ديوار دفاعى، استفاده مى‌شده كه در نهايت، به دستور عمر بن سعد، به آتش كشيده شدند.

2. خيمه‌هاى ياران امام عليه السلام، با ميدان نبرد، فاصله چندانى نداشته‌اند. اين مطلب، در گزارش‌هاى ديگر از صحنه نبرد نيز ديده مى‌شود، چنان كه در گزارش مربوط به شهادت على اكبر عليه السلام، آمده است:

او را از قتلگاهش آوردند و در برابر خيمه‌هايى كه در مقابلش مى‌جنگيدند، گذاشتند.

3. اهل بيتِ امام عليه السلام، از نزديك، شاهد جانبازى عزيزان خود، و قساوت و بى‌رحمىِ دشمنان بوده‌اند. از اين رو، مى‌توان حدس زد كه بر زنان و كودكانى كه عزيزانشان در جلوى چشم آنها قطعه قطعه شده‌اند، چه گذشته است![1]

[1]. دانش‌نامه امام حسين عليه السلام: ج 6 ص 67- 71.