موقعيت خيمه‌هاى امام حسين عليه السلام و نقش آنها در صحنه نبرد

امام حسين عليه السلام، در آغاز ورود به كربلا، نقطه‌اى را براى بر پا كردن خيمه‌ها در نظر گرفت كه در صورت وقوع درگيرى با دشمن، از دو ويژگى برخوردار باشد:

1. دشمن، از يك سو بيشتر نتواند به آنها حمله كند؛

2. زنان و كودكان، امنيت بيشترى داشته باشند.

از اين رو، امام عليه السلام دستور داد خيمه‌ها را در منطقه‌اى زدند كه پشتِ آن، نيزار بود، به گونه‌اى كه دشمن نمى‌توانست از پشت به سپاه امام عليه السلام، حمله كند. در گزارش طبرى، چنين آمده است:

حسين عليه السلام، راه افتاد و طليعه سپاه عبيد اللَّه، به او بر خوردند. وقتى چنين ديد، راهش را به سوى كربلا كج كرد و براى اين كه تنها از يك جانب بجنگد، پشت لشكر را به سوى نيزار و گياهان تازه قرار داد و خيمه‌هايش را بر پا كرد.

و در گزارش ابن اعثم، مى‌خوانيم:

ياران حسين عليه السلام، فرود آمدند و بارها را در حوالى فرات، مستقر كردند و خيمه‌ها را براى خانواده حسين عليه السلام و فرزندانش، بر پا نمودند و خويشاوندانش، خيمه‌هايشان را در اطراف خيمه او بر پا كردند.

افزون بر اين، پشت خيمه‌ها و يا پشت نيزارى كه خيمه‌ها جلوى آن بود، گودالى شبيه به جوى آب قرار داشت كه به گزارش طبرى، امام عليه السلام در ساعتى از شب عاشورا، دستور داد تا آن را كَندند و چيزى شبيه به خندق، درست كردند و در آن، هيزم و نِى ريختند تا هنگام حمله دشمن، آن را آتش بزنند و مانعى ديگر براى حمله از پشتِ سر ايجاد نمايند. در اين گزارش، آمده است:

امام عليه السلام، صبحگاه عاشورا، دستور داد تا هيزم و نِى انباشته در پشت خيمه‌ها را آتش بزنند تا مبادا دشمن، از پشت، حمله كند. [شبِ پيش از آن،] به دستور حسين عليه السلام، به جايى در پشتِ جايگاهشان كه همانند نهر آب، گود بود، نِى و هيزم آوردند و آن جا را در ساعاتى از شب، كندند و به صورت خندق، در آوردند و نِى‌ها و هيزم‌ها را در آن ريختند و گفتند: هر گاه بر ما تاختند و با ما درگير شدند، اين جا را آتش مى‌زنيم تا از پشتِ سر، حمله نكنند و تنها از يك سو با آنان بجنگيم. اين كار، برايشان سودمند افتاد.

اقدام ديگرى كه براى پيشگيرى از حمله دشمن از پشت سر، به دستور امام عليه السلام در شب عاشورا انجام شد، اين بود كه ياران امام عليه السلام، خيمه‌هاى خود را در كنار هم قرار دادند و با طناب، آنها را از سه طرف به هم متصّل كردند و فقط يك راه از رو به رو براى برخورد با دشمن، باقى گذاشتند. به اين گزارش بنگريد:

حسين عليه السلام، به سوى يارانش آمد و دستور داد كه خيمه‌هايشان را به هم نزديك كنند و طناب‌هاى خيمه‌ها را به هم متّصل كنند و خودشان، ميان خيمه‌ها قرار بگيرند و تنها يك راه را كه مقابل دشمن بود، باز بگذارند.

اگر مجموع اين تدابير حكيمانه جنگىِ امام عليه السلام نبود، نه تنها سپاه ابن سعد مى‌توانست از پشت، ياران امام عليه السلام را مورد حمله قرار دهد، بلكه در همان لحظات آغازين حمله، به سادگى، آنان را در حلقه محاصره خود مى‌گرفتند و با كمترين درگيرى، امام عليه السلام و يارانش را شهيد يا اسير مى‌كردند.

ولى صبح عاشورا، هنگامى كه دشمن خواست حمله را آغاز كند، ناگاه، خود را در برابر تلّى از آتش و دود، مشاهده‌