بنا بر اين، از منظر واژه‌شناسى، كلمه «حكمت»، حاكى از نوعى استوارى و اتقان است و در توصيف هر چيز استوار و نفوذناپذير، اعم از مادّى يا معنوى، استفاده مى‌گردد.

حكمت، در قرآن و حديث‌

واژه «حكمت»، بيست بار در قرآن كريم آمده است و خداوند متعال، در اين كتاب آسمانى، 91 بار، خود را با صفت «حكيم» ستوده است.[1]

تأمّل در موارد كاربرد اين واژه در متون اسلامى، نشان مى‌دهد كه حكمت، از نگاه قرآن و حديث، عبارت است از: «مقدّماتِ استوار علمى و عملى و روانى، براى نيل به مقصد والاى انسانيّت» و آنچه احاديث اسلامى در تفسير «حكمت» آورده‌اند، در واقع، مصداقى از مصاديق اين تعريف كلّى است.

اقسام حكمت‌

بر پايه آنچه در تعريف كلّى ذكر كرديم، حكمت از نگاه قرآن و حديث، به سه نوع تقسيم مى‌شود: حكمت علمى، حكمت عملى و حكمت حقيقى. گفتنى است كه اين تقسيم‌بندى و نام‌گذارى، بر اساس تأمّل در كاربردهاى واژه حكمت در قرآن و احاديث اسلامى است.

حكمت‌هاى علمى و عملى و حقيقى، هر يك به منزله پلّه‌هاى نردبان استوارى هستند كه انسان با بهره‌گيرى از آنها، به قلّه كمال انسانيّت، صعود مى‌كند. جالب توجّه است كه بدانيم پلّه اوّل اين نردبان (حكمت علمى) را فرستادگان خداوند متعال، بنا نهاده‌اند. پلّه دوم (حكمت عملى) را انسان، خود بايد بسازد و پس از ساخته شدن آن، آخرين پلّه جهش به مقام انسان كامل (يعنى حكمت حقيقى) را

[1]. در قرآن، صفت« حكيم»، 36 بار همراه با صفت« عليم»، 47 بار همراه با صفت« عزيز»، چهار بار همراه با صفت« خبير» و يك بار همراه هر يك از صفات« توّاب»،« حميد»،« علىّ» و« واسع» آمده است.