داشت، چنين احتجاج مى‌آورد. «بهترين راه براى اثبات اينكه روايتى در فلان زمان وجود نداشته، اين است كه مسئله يا مناقشه‌اى پيدا كنيم كه در آن، هيچ كس اين روايت را حجت فقهى خود قرار نداده باشد؛ حال آنكه اگر چنين روايتى وجود داشت، استناد به آن حتمى و قطعى بود».[1]

يُنبُل حتى دامنه استفاده از اين برهان خلف را به آن دسته از جوامع حديثى مى‌كشاند كه در آنها هيچ گونه بحث فقهى نمى‌توان يافت. وى در دفاع از رأى خود استدلال مى‌كند. عادت مدوّنان مسلمان اين بود كه تمام آنچه از پيشينيانِ خود به دست آورده بودند در مجموعه‌هاى تأليفى خود بگنجانند؛ لذا هر يك از اين جوامع را بايد حاوى تمام روايات موجود در زمان و منطقه خود به شمار آورد.[2] اين استنتاج كه «هيچ روايتى را نمى‌توان قديم‌تر از نخستين منبع دانست كه در آن ذكر شده است»، از سوى آن دسته از محقّقان غربى مورد نقد قرار گرفت كه معتقد بودند مقدمات و فرضيه‌هاى شاخت و يُنبُل در اين راه خود محل ترديد است و اساساً كمبود منابع كهن، راه ما را براى رسيدن به چنين استنتاجى بسته است.[3]

برخى از غربيان بدون توسل به برهان خلف، از روش تاريخ‌گذارى روايات بر پايه قديمى‌ترين منبعى كه اين روايات در آن آمده‌اند، بهره برده‌اند. فى المثل آقاى م. يعقوب قسطر در مقالات متعددش راجع به سنّت اسلامى، روايتى را «قدم» مى‌شمارد كه در منابع قرن دوم آمده باشد،[4] امّا از اينجا نتيجه نمى‌گيرد

[1].Schacht ,Origins ,041 .

[2].Juynboll ,Muslim Tradition ,89 .

يُنبُل اخيرا در تاريخ‌گذارى روايات اسباب نزولى آيه مربوط به وجوب حجاب براى همسران پيامبر، از اين روش استفاده كرده است؛ در مقاله" حديث و قرآن"، دايرة المعارف قرآن، ويراسته جين دَمِن مك‌اوليف، ج 2، 2002، ص 392- 393.

" HadDth and the QurAn", in Jane D. McAuliffe, Encyclopaedia of the Quran, II) Leiden, 2002(, 293- 393.

[3]

. Cf. Motzki, Origins, 22, 09- 19; idem," Quo vadis IadD

*-Forschung ",75 -06 .

[4].E .G .Kister ,"Pare Your Nails "

قسطِر در اين مقاله از" روايتى قديمى" سخن مى‌گويد، چرا كه اين روايت پيشتر در پاپيروسى متعلق به قرن دوم هجرى و نيز در تفاسير قرآن همان دوره يافت مى‌شود. همچنين نگاه كنيد به ديگر مقالات وى در زير:

Kister," You Shall Only Set Out for Three Mosques: a Study of an Early Tradition", Le Museon 28) 9691(, 371- 69; and" IaddithU an banD isrADla wa- la haraja: a Study of an Early Tradition", Israel Oriental Studies 2) 2791(, 512- 93.

گاهى قسطِر روايت را بر پايه زمان تأليف اين منابع كهن تاريخ‌گذارى نمى‌كند، بلكه در اين كار به زمان وفات افرادى(/ صحابه يا تابعينى) توجه مى‌كند كه آرايشان در روايت آمده است. فى‌المثل نگاه كنيد به مقاله" لاتقرؤون القرآن على المُصحَفين ..." در زير:

. 62- 157," anUarqat AL", retsiK