آنان را مورد بحث قرار مى‌دهد. اين نخستين كتاب در نوعِ ادبى پارانسيس (

Paraenesis genre

) است كه با عنوان «فضايل الجهاد» شناخته شده است. نكته قابل توجّه آن است كه برخى از احاديث اين كتاب و درون مايه‌هاى آن در آثار بعدى جاى خود را به توپوهايى‌[1] (مضامينى سنّتى) داده كه حكايت‌هايى بلند درباره آنها شكل گرفته و به لحاظ ساختارى به قصه‌هاى محلى و داستان‌هاى عاميانه عرب شباهت دارند. در سده‌هاى ششم و هفتم قمرى، همزمان با دوران جنگ‌هاى صليبى، اين قصه‌ها شكل نهايى خود را پيدا كرده‌اند. اين داستان‌ها در اجتماعات و مكان‌هاى كسب و كار از سوى سخنوران و قصه‌سرايان زبردست ارائه مى‌گرديد تا موجب تحريك شور و اشتياق مردم و بسيج نيروهاى مبارزه جديد گردد. بنا بر اين قصه‌ها نقش اسطوره‌[2] را ايفا نموده از قالب‌هاى ادبى محض فراتر مى‌روند، چرا كه در جهت اهداف مختلفى در سطوح اجتماعى، عقيدتى و جنسيتى به كار گرفته مى‌شوند.

نهادينه‌سازى جهاد

مناسب است پيش از پرداختن به تجزيه و تحليل كتاب، سخنى درباره خود اثر و مؤلّف آن ذكر كنم. مؤلّف اين كتاب، عبداللّه بن المبارك (م 181 ق)[3] محدّثى‌

[1]

. E. R Curtius, Europaische Literatur und Lateinisches Mittelater, Munchen 9691; L. Fischer.

"Topik "

, in: Grundzuge der Literatur- und Sprachwi ssenschaft, Vol. I: Literatur, Munchen 0991, 751- 461; L. Bornscheuer,

"Topik "

, in: Reallexikon der deutschen Literatu rgeschichte, Vol. IV, Berlin// New York 4891, 454- 57; for Islamic Literature cf. A. Noth, Qullen kritische Studien, Bonn 3791) Cf. now the English Version(.

[2]. جى. كمپابل در مقاله«The Masks of god » بيان مى‌دارد:« انسان از طريق اسطوره‌شناسى به امرى جاويد دست مى‌يابد.» چرا كه به نظر اس. آوزبند:« اسطوره‌ها به نمايش نظم تأثير مى‌گذارند. از آن‌رو كه آنها نمايش‌گر و دلالت‌گر مناسب بر نظمِ پذيرفته شده‌اند، مى‌توان آنها را حقيقى دانست و در نتيجه جامعه به نسبت، اعتقاد بر واقعى بودن آنها دارند.» هر دو عبارت از كتاب زير نقل شده‌اند:

S. Ausband Myth and Meaning: Myth and Order, Macron, Georgia 3891, 5.

[3]. القاضى عياض، ترتيب المدارك، رباط 1968، ج 3، ص 36- 51؛ ابن‌منظور، مختصر تاريخ دمشق، تحقيق ر. النحّاس، دمشق، 1988، ج 14، ص 13- 31؛ الذهبى، تاريخ الاسلام، تحقيق ع. تدمُرى، بيروت، 1990، ج 19( سال 181- 190 هجرى)، ص 228- 248؛ همو: سير أعلام النبلاء، تحقيق ش. أرنائووط، بيروت، 1998- 1990، ج 8، ص 336- 371؛ المزّى، تهذيب الكمال، تحقيق ب. ع. معروف. بيروت، 1980- 1992، ج 16، ص 5- 25؛

F. Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums, Leiden 7691. Vol. I, 59; J. Robson, art.

« ابن‌المبارك»,in :El ,Vol .III ,978 ;p .Nwyia ,art .« عبدالله بن مبارك»in :EIr Vol .I (5891 ),481 f .

تا جايى كه اطّلاع دارم سه تك‌نگاشت عربى درباره ابن‌المبارك بعنوان الگو و نمونه از او ياد مى‌كنند. همچنين نك. به مقاله آر. جى. خورى درباره پذيرش كتاب الجهاد در كتاب اصابه اثر ابن‌حجر العسقلانى كه در مجل‌Islamica Studia سال 42،( 1976)، ص 115- 146.