13: وصيت سعد بن أبى‌وقّاص، رشد يك روايت‌

مارستُن اسپيت‌

آنچه در پى مى‌آيد، تحليل صورى روايتى است منتسب به پسران و دختر سعد بن أبى وقّاص كه بنا بر آن، پيامبر سعد را از وصيّت بيش از يك سوم دارايى‌اش نهى كرد. اين حديث [بعدها] به عنوان يكى از متون مبنايى در احكام فقهى ارث در اسلام تبديل شد. اين تحليل مبتنى بر اصول و پيش‌انگاره‌هايى است كه در رساله دكترى منتشر نشده‌ام، طرح كرده‌ام.[1] نتايج اين پژوهش به خودى خود به‌هيچ روى قطعى و قانع‌كننده نيست؛ بلكه تنها برخى از مبانى لازم را براى راه بردن به فهمى جامع از متون حديثى به‌دست مى‌دهد. تنگناهاى موجود در تحقيقى از اين دست، لزوم فعاليت گروهى در اين حوزه را گوشزد مى‌كند. بايسته است كه كارشناسان فقه، مورّخان دين، ناقدان اسناد، زبان‌شناسان و ديگر متخصّصان تشريك مساعى كرده و بصيرت‌هاى مختلف‌شان را بر بخش معينى از متون روايى متمركز كنند.

شايد بتوان به سادگى در باب قواعد تحليل صورى در حوزه ادبيّات شفاهى سخن گفت. بسيارى از مؤلّفه‌هاى ضرورى براى صدور احكام قطعى در شاهد موجود نزد ما از بين رفته است. ولى مى‌توانيم از يافته‌هاى محقّقان در ساير حوزه‌هاى ادبيات شفاهى بهره جوييم و البته فراتر از آن، مى‌توانيم به متون «گوش‌

[1]

. R. M. Speight. The Musnad of TayAlDsd: A Study of Hadith as Oral Literature. The Hartford Seminary Foundation, 0791.