چگونه يكباره به اين اصول دست يافته است، امّا چنين بر مى‌آيد كه مجلسى اين امكان را برايش فراهم ساخته باشد. مهم‌ترين سفر حُرّ عاملى در طول زندگى‌اش، مهاجرت وى از زادگاهش (جبل عامل) به مشهد بود كه در 1073 هجرى بدان‌جا رسيد. او در مسير خود در اصفهان توقّف كرد و همانجا با مجلسى آشنا شد. در واقع هر يك از اين دو، اجازه نقل رواياتى را به ديگرى داد كه خود جمع و تدوين كرده بود.[1] بعيد نيست كه مجلسى مجموعه اصول در دسترس خود يا نسخه‌اى از آن‌ها را به حرّ عاملى قرض داده، يا حتى هبه كرده باشد. محتمل‌تر اين است كه حُرّ عاملى خود با مراجعه به بحار الأنوار، از وجود اين اصول آگاه شده، امّا تا پيش از اتمام وسائل الشيعه، به نسخه‌اى از اصول دست نيافته باشد.

نورى طبرسى (متوفاى 1320 ق) در مستدرك خود بر وسائل الشيعه، با جبران اين افتادگى، اصول را نقل كرده است.[2] هم در جاى جاى اين كتاب و هم در ديگر آثار نورى طبرسى مانند دار السلام فيما يتعلّق بالرؤيا و المنام، نقل‌هاى مستقيم از اصول را مى‌توان يافت.[3]

دوم‌

عدم استفاده عمومى از اصول و غيبت طولانى آن‌ها دليلى بر بى‌خبرى علماى اماميّه نيست. در واقع يكى از عوامل اختلاف اخباريان و اصوليان، تفاوت ديدگاه ايشان در باب اهمّيّت و اعتبار اصول اربعمئة است. نزاع اصلى بر سر وثاقت رواياتى است كه در اين اصول آمده، به ويژه در جايى كه اين روايات خبر واحدند، يا ناقلان آن‌ها جملگى موثّق نيستند. از منظر اخباريان، چنين رواياتى هيچ مشكلى در وثاقت ندارند. محمّد امين استرآبادى (م 1033 ق/ 1624 م)، مؤسس مكتب اخبارى متأخّر،

[1]. خوانسارى، روضات الجنات، ج 2، ص 84؛ ج 7، ص 103، كه از آن جا به محسن الأمين، أعيان الشيعة، ج 45، بيروت، 1378 ق/ 1959 م، ص 54 راه يافته است.

[2]. نك. ادامه مقاله، بخش چهارم.

[3]. قم، 1378- 1380 ق،( 4 جلد). نيز نك. توضيحات نورى طبرسى در باب اهمّيّت اصول، در كتاب نفس الرّحمان فى فضائل سلمان( تهران، 1285 ق، ص 29).