نام کتاب : حديث اسلامى، خاستگاه ها و سير تطور نویسنده : موتسكى، هارالد جلد : 1 صفحه : 223
ابو جعفر طوسى (متوفاى 460 ق)، در كتاب الرجال[1] خود، و هم تمام متون رجالى بعدى كه به كار شيخ طوسى نظر داشتهاند، از آن بهره بردهاند. اكنون به احتمال قريب به يقين مىتوان گفت كه تمامى شاگردان امام صادق اصل ننوشتهاند؛[2] امّا تعجبى نيست كه برخى از دانشمندان به تمام اصحاب امام صادق كه ابن عقده نام برده است، يك اصل نسبت دهند و بدين سان شمار اصول را به رقم 4000 برسانند.[3]
هويت مؤلّفان اصول همچون موضوع تعداد آنها محل بحث و اختلاف است. همچنان كه در ادامه مقاله خواهيم ديد، از منابع موجود امروزه تعداد بسيار كمترى از 400 نام به دست مىآيد. در گذشته فهرستهايى تنها براى گردآورى و ثبت اسامى مؤلّفان اصول تدوين شده بوده، امّا متن كامل و اصلى آنها به دست ما نرسيده
[1]. طوسى، رجال، نجف، 1381 ق، ص 2. فهرست اصحاب امام صادق( در رجال شيخ طوسى، ص 142- 342)، با آنكه بسيار چشمگير است، 777 نام كمتر از چهار هزار نفر دارد. اين امر نورى طبرسى را در مستدرك الوسائل( ج 3، ص 772) واداشته است براى يافتن پاسخى براى آن كوشش فراوان كند.
[2]. فى المثل ابنشهر آشوب( در همان جا)، نام غير شيعيانى چون ابوحنيفه و مالك را نيز در شمار اين چهار هزار نفر مىآورد.
[3]. تنكابنى( قصص العلماء، بىجا، 1304 ق، ص 156) از وجود چهار هزار( يا حتى شش هزار) اصل سخن مىگويد.
نام کتاب : حديث اسلامى، خاستگاه ها و سير تطور نویسنده : موتسكى، هارالد جلد : 1 صفحه : 223