كلى و علاقه فزاينده به ديگر فرهنگ‌ها بود كه گسترش استعمارى قدرت‌هاى اروپايى به توسعه بيشتر آن كمك كرد. با اين همه، رونق بيشتر علاقه اروپاييان به متون مذهبى اسلام در قرن نوزدهم وامدار سه چيز است: رشد و تحولات الاهيات مسيحى، پيدايش مطالعات تاريخى- انتقادى در باب زندگى مسيح، و ظهور رهيافت نقدِ متن در مطالعات عهدين.

بدين‌سان چندان تصادفى نبود كه نخستين مطالعات حديثى به دست كسانى پديد آمد كه پيش از هر چيز به تدوين سيره‌اى تاريخى- انتقادى از زندگى حضرت محمّد دلمشغول بودند. اينان دريافته بودند كه پس از قرآن، حديث مهم‌ترين منبع شناخت زندگى پيامبر و تاريخ صدر اسلام است.[1] اين امر آنان را به تحقيق در وثاقت تاريخى حديث كشانيد و در اين راه، محقّقان علاقمند به پژوهش در نهادها و انديشه‌هاى فقهى و مذهبى صدر اسلام كه اهمّيّت حديث در اين امور را مى‌شناختند، دنباله‌روان بعدى بودند.

نخستين مطالعات مهم حديثى در غرب كه همگى در ربع سوم قرن نوزدهم انتشار يافتند كمابيش تصويرى اينچنين از موضوع ارائه مى‌كردند: شخصيت، اقوال و افعال پيامبر اسلام و مؤسس دين جديد، به طور طبيعى موضوع محورى گفتگوها در زمان حيات وى بوده است. اين عادت عمومى پس از وفات وى ادامه و حتى افزايش يافت. علت امر را نبايد تنها در دلبستگى و احترام مسلمانان نسبت به آن عزيز از دست رفته دانست. مهم‌ترين سبب اين بود كه همگان دريافتند قرآن به عنوان منبع راهنمايى در شؤون و حيات عملى جامعه در حال گسترش به فراتر از شبه جزيزه عربستان كافى نيست. اين خلأ با مراجعه به تصميمات و الگوى نبوى، يعنى همان سنّت پيامبر رفع مى‌شد.[2] بنا بر اين مسلمانان كوشيدند تمام اطّلاعات ممكن الحصول درباره پيامبر را گردآورى كنند؛ و هر جا لازم افتاد، سنّتى را

[1]

. William Muir, The Life of Mahomet) London, 8581(, ii.

[2]

. William Muir, The life of Mahomet, xxix- xxxi; Aloys Sprenger, Uber das Tradit ionwesen bei den Araben", Zeitschrift der Deutschen Morgenland ischen Gesellschaft 01) 6581(, 2.