انسان را از حيوان جدا مى‌كند، و اين كه همه تعاريف، در نهايت، به يك چيز برمى‌گردد، گرچه تعاريف، از نظر عبارت با يكديگر اختلاف دارند، ولى در واقع، هر يك به بُعدى از ابعاد آن اشاره دارد.

اين پايان‌نامه، داراى سه بخش است:

در بخش نخست، نگارنده، ابتدا معانى عقل در لغت، فلسفه، كلام، اخلاق، قرآن و حديث را بررسى كرده است.

در بخش دوم، اهمّيّت و ارزش عقل در قرآن كريم را كاويده است. در بخش سوم، به مقام و ارزش عقل، از ديدگاه حديث، توجّه شده، كه قسمت زيادى از رساله را به خود اختصاص داده است. عناوين اين بخش عبارت‌اند از: 1. عقل، قوه و قدرت شناخت؛ 2.

راه شناخت عقل؛ 3. منابع عقل و انديشه؛ 4. خاصيت استقلال در شناخت عقل؛ 5.

عوامل شكوفايى عقل؛ 6. موانع رشد و تعالى عقل؛ 7. ارتباط عقل و علم؛ 8. ارتباط عقل و عبادت؛ 9. تقابل عقل و جهل؛ 10. عقل، ملاك هويّت انسان.

24. ارزش تعقل و تفكر از ديدگاه كتاب و سنّت‌

، هاجر كرمانى، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث، دانشگاه آزاد اسلامى (تهران شمال)، استاد راهنما: دكتر سيّد محمّد باقر حجتى، اساتيد مشاور: دكتر عليرضا فيض و دكتر على مهدى‌زاده، 1374، 245 ص.

در بيشتر مباحث علمى، نخستين مسئله‌اى كه با آن روبه‌رو مى‌شويم، مسئله شناخت است. آيا اصولًا در خارج از وجود ما، جهانى وجود دارد؟ آيا امكان راهيابى به آن وشناخت آن هست؟ طرق ومنابع شناخت كدام است؟ با چه ابزارى بايد جهان را شناخت؟ بررسى اين سؤالات وپاسخ به آنها، در اين پايان‌نامه آمده است.

اين پايان‌نامه، داراى چهار بخش و دوازده فصل است:

در بخش اوّل، نگارنده تعقل و تفكر در بيان قرآن و حديث، و معانى لغوى و اصطلاحى اين دو را توضيح داده، و كلمات مترادف و متوازى آن دو را شرح داده است.

بخش دوم، به اين مباحث پرداخته: واژه «معرفت»، شناخت منابع معرفت، رابطه عقل وقلب (با رجوع به قول علّامه طباطبايى رحمه الله)، رابطه عقل و ادراك، جايگاه ادراك حسى و عقلى از ديدگاه دانشمندان روان‌شناسى اسلامى، اختلاف نظر فلاسفه در اين موضوع، مقايسه بين قول فلاسفه و منطقيان، مراحل علم و جايگاه قلب در اين موضوع، رابطه سمع و بصر با عقل.