تحديث، تأليف كتب، اهتمام به حديث، حضورمتكلمان بزرگ در بغداد، انديشه‌هاى رجالى در بغداد، را بررسى مى‌كند.

در فصل دوم، به همين شيوه به سراغ رى رفته، وابتدا به بررسى موقعيت جغرافيايى و شاخصه‌هاى فرهنگى- سياسى رى، چه قبل از اسلام و چه زمان شكوفايى اسلام پرداخته است. سپس، نقش تشيع را در اين ميان بررسى نموده، و عمده‌ترين محور پيشرفت حديث در رى را، وجود حضرت عبد العظيم عليه السلام مى‌داند. مفاخر و مشاهير مكتب از قبيل حضرت عبد العظيم حسنى عليه السلام، شيخ كلينى و شيخ صدوق، و تأليفات آنها و همچنين انگيزه آنان در تأليفات كتب حديثى، روش‌شناسى اين كتب، انديشه‌ها ونگرش‌هاى حديثى مكتب رى، فعاليت‌هاى محدّثان در رى، حضور برخى از صحابه اهل بيت عليهم السلام به عنوان رازى و نقش آنان در پالايش و تبويب احاديث و كلًاّ، حديث‌گرايى در منطقه، ادامه بحث وى در اين فصل است.

سومين و آخرين فصل پايان‌نامه، در باره تعامل بغداد و رى است. در اين فصل، نگارنده به بررسى كيفيت ارتباط و تعامل بغداد ورى، از قبيل شاگردى محدّثان بغداد نزد مشايخ رازى، حضور محدّثان رازى در بغداد، ملقب بودن اصحاب اهل بيت عليهم السلام به رازى، پايگاه بودن بغداد براى نواب اربعه، نگارش نامه وكتاب وپاسخ به سؤالات در بغداد پرداخته و در پايان تأثير و تأثر متقابل دو حوزه را با يك نتيجه‌گيرىِ كلّى بيان مى‌كند.

316. شناخت و تحليل مكتب حديثى قم از آغاز تا قرن پنجم هجرى‌

، محمّد رضا جبارى، دكترى علوم قرآن و حديث، دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربيت مدرس قم، استاد راهنما: دكتر سيّد محمّد باقر حجتى، اساتيد مشاور: دكتر محمّد على مهدوى‌راد و دكتر نهله غروى نايينى، 1379، 447 ص.

پاسخ به اين سؤال‌ها كه: با توجّه به وجود مكاتب حديثى ديگر، وجوه امتياز و اشتراك اين مكتب با ساير مكاتب حديثى در چيست؟ معروف‌ترين محدّثان برخاسته از اين مكتب كيان‌اند؟ و آثار حديثى موجود و غير موجود محدّثان قم كدام است؟ از مواردى است كه نگارنده، تصميم به توضيح آن دارد.

اين رساله، از يك مقدمه و هشت فصل فراهم آمده:

اشاره‌اى اجمالى به اين وجه تمايز، ضرورت بحث و كاوش پيرامون اين حوزه مهم‌