299. سير تدوين حديث‌

، كامران ايزدى مباركه، كارشناسى ارشد معارف اسلامى و تبليغ، دانشگاه امام صادق عليه السلام، استاد راهنما: على اكبر غفارى، اساتيد مشاور: دكتر سيّد محمّد باقر حجتى، دكتر يد اللَّه نصيريان، 1368، 227 ص.

تحقيق در باب تاريخ حديث، زمان آغاز حديث، اولين افرادى كه به جمع‌آورى احاديث پرداختند، چگونگى اهتمام مذهب اهل سنّت و مذهب اهل بيت عليهم السلام در جمع‌آورى احاديث و اختلاف آن دو در اين امر، بيان سير تدوين حديث تا گردآمدن اولين مجامع مهم روايى در مذهب عامه و خاصه، از مطالب گردآمده در اين پايان‌نامه است.

نگارنده، رساله خود را در پنج فصل تدوين كرده است:

در فصل اوّل، از معناى لغوى و اصطلاحى «حديث» و واژه‌هايى كه با آن قريب المعنى هستند، چون: خبر، روايت، اثر و سنّت بحث نموده است.

در فصل دوم، رأى علماى فريقين در باره ابتداى تدوين حديث، مواضع اختلاف آن دو، اولين مدوِّنِ حديث در اين دو مذهب، و كتب روايى تدوين شده در زمان حضرت رسول صلى الله عليه و آله را مورد بحث قرار داده است.

وى، در فصل سوم به بررسى سير تدوين حديث در زمان ابوبكر، عمر، عثمان، على عليه السلام، خلفاى بنى‌اميّه و بنى‌عباس، تا تدوين مهم‌ترين كتب روايى اهل سنّت از جمله صحاح ستّه پرداخته است. در اين فصل، بيشتر همت نگارنده، بيان سير تاريخى تدوين حديث در مذهب اهل سنّت بوده است.

فصل چهارم را اختصاص داده به معرفى محدّثان و مدوّنان حديث در مذهب شيعه- كه صاحبان كتب و اصول اربعمائه بوده‌اند. در اين فصل، علاوه بر اين‌كه تحقيقى در باره مشيخه سه كتاب مهم اماميه، يعنى من لا يحضره الفقيه، تهذيب و استبصار به عمل آورده، سير تدوين حديث در مذهب اماميه، از زمان حضرت امير عليه السلام تا تدوين كتب اربعه شيعه را تبيين نموده است.

وى، در پايان مى‌نويسد: «در كتب رجال شيعه، در ترجمه بعضى از راويان مذكور در اين فصل گفته شده كه فلان راوى، داراى فلان كتاب يا كتب است، و همچنين صاحب اصل است». به همين مناسبت، در آخرين فصل رساله‌اش، در باره معناى اصل و فرق آن با كتاب، اهمّيت اصول اربعمائه، تعداد اصول و صاحبان آنها بحثى را مطرح كرده است.