«وَ اطيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ريحُكُمْ وَ اصْبِرُوا انَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرينَ»[1]

[از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد و با يكديگر به نزاع بر مخيزيد كه ناتوان شويد و مهابت و قوّتِ شما برود. صبر پيشه گيريد كه خدا همراهِ صابران است.]

اين آيه شريفه در باره همان عدم تعرض است. يعنى با يكديگر كشمكش و دعوا نداشته باشيد و يكديگر را تحمل كنيد.

تحملِ يكديگر كار آسانى نيست. به همين دليل، خداوند مى‌فرمايد: «وَ اصْبِرُوا»؛ مقاومت داشته باشيد، صبر و شكيبايى داشته باشيد.

معناى وحدت، اين است كه دو نفر يا دو گروه يا دو مملكت، از نظر يگانگى به جايى برسند كه خير و نفعِ طرفِ ديگر را خير و نفع خود و شر و ضررِ طرفِ ديگر را ضرر و شرّ خود بدانند و همان گونه كه در دفاع از حقوقِ خود كوشش مى‌كنند، در دفاع از حقوق طرفِ ديگر هم كوشش كنند. وحدت، معنايى بالاتر و عميق‌تر از عدم تعرض دارد.

خداوند سبحان مى‌فرمايد:

«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»[2]

[و همگان دست در ريسمانِ خدا زنيد و پراكنده مشويد.]

اين آيه شريفه در باره وحدت است.

خداوند در اين آيه شريفه، دستور به اتحاد داده است. هر چند در اين آيه شريفه، تعبير به يگانگى و برادرى صورت نگرفته است اما در دو آيه پس از آن، خداوند مى‌فرمايد:

«وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا»[3]

[همانند آن كسان مباشيد كه پراكنده گشتند و با يكديگر اختلاف ورزيدند.]

حضرت امير المؤمنين عليه السلام با تعبير ظريفى در باره اهل بصره مى‌فرمايد: «المُجْتَمِعَةُ ابْدانُهُمْ‌[4]»؛ شما مردمِ اهل بصره فقط بدن‌هايتان در كنار يكديگر است.

وقتى جامعه‌اى مانند مردم بصره در آن زمان شد، انسان نگاه مى‌كند و يك جمعيتِ صد هزار نفرى، دويست هزار نفرى يا پانصد هزار نفرى را مى‌بيند. اما اينها همه تك هستند. همه واحدند. هر كس تنها خودش است. هر كسى تنها به دنبال جلب منافع و دفع ضررهاى خودش است و با ديگران كارى ندارد.

اكنون كه معناى وحدت بيان شد، زمينه طرح يكى از مباحثى كه به آن اشاره كردم فراهم شده است.

آن مبحث، بررسى ميزان موفقيت ما در تحقق بخشيدن به وحدت در جامعه است.

به عنوان مثال، آيا ما توانسته‌ايم وحدت را در ميان شيعه و سنّىِ ايران يا شيعه و سنّىِ دنيا، عينيت بخشيم؟ چقدر به اين هدف دست يافته‌ايم؟ آيا توانسته‌ايم وحدت را بين حوزه و دانشگاه، برقرار كنيم؟ بين چه كسانى مى‌خواهيم وحدت برقرار كنيم؟

من امروز به داورى در باره ميزان موفقيت خودمان در تحقق بخشيدن به وحدت، نخواهم پرداخت. هر كدام از ما، خود در اين باره فكر كند. امروز من در باره موانع وحدت در جامعه، بحث مى‌كنم.

چرا برقرارىِ اتحاد، مشكل است؟

چرا خداوند در اين باره، امر به صبر مى‌كند؟

موانع وحدت چيست؟

اختلاف رنگ، اختلاف نژاد، اختلاف زبان، اختلاف مذهب، اختلاف طايفه، اختلاف منطقه و اختلاف گروه و طبقه،

[1]- سوره انفال( 8)، آيه 46.

[2]- سوره آل عمران( 3)، آيه 103.

[3]- همان، آيه 105.

[4]-/ نهج البلاغه، خطبه 29، ص 30.