عقل‌

[10] سؤال 10: آن مقدار عقب ماندگى ذهنى كه قدرت درك و تميز را مختل كند، آيا مانند جنون، رافع تكاليف شرعى است؟

پاسخ: اگر عرف و افراد خبره چنين شخصى را مجنون بدانند، حكم مجنون را دارد.

[11] سؤال 11: چه حدّى از بيمارى‌ها و اختلالات روحى و روانى، باعث ساقط شدن تكليف (نماز و روزه و ...) از بيمار مى‌شود؟

پاسخ: چنانچه پزشك متخصّصِ مورد اطمينان، بيمار مذكور را مجنون تشخيص دهد، تكاليف از او ساقط است.

[12] سؤال 12: دانش‌آموزان استثنايى (كم توان ذهنى)، با توجه به اين كه سنّ عقلى آنان در مقايسه با افراد عادى همسنّ خود پايين‌تر است (به عنوان مثال سنّ آنها دوازده سال، ولى سنّ عقلى آنها هشت سال است)، آيا سنّ تكليف اين دانش‌آموزان، مانند افراد عادى، همان نُه سال قمرى در دختران و پانزده سال قمرى در پسران است يا خير؟

پاسخ: سنّ تكليف، به حسب افراد فرق نمى‌كند؛ لكن براى اين كه تكليف، متوجه كسى شود، بايد مجنون نباشد. بنا بر اين افرادى كه دركشان خيلى پايين باشد، مادامى كه توان فهم دستورات الهى و لزوم اطاعت و درك عواقب نافرمانى را ندارند و شبيه مجانين هستند، تكليف از آنان ساقط است.

اجتهاد و مرجعيت‌

[13] سؤال 13: مجتهد چه كسى است؟

پاسخ: مجتهد كسى است كه توان علمى او در استخراج احكام دين به حدّى است كه مى‌تواند با كوشش و سعى خود، احكام دين را از منابع آن (قرآن،