و نتوانسته اين كار را بكند، يك قربانى كامل ديگر به فقير بدهد، كافى است؟

پاسخ: اگر از دادن صدقه معذور بوده يا صدقه دادن حرجى بوده، تكليف او ساقط است و واجب نيست كه قربانى ديگرى به جاى آن بدهد و اين كار، اگر چه كار نيكويى است، ولى بدل از قربانى حج محسوب نمى‌شود.

مسائل ديگر قربانى‌

[2093] سؤال 257: آيا جايز است به جاى قربانى كردن در منى‌، قيمت آن را در راه خير مصرف نمود؟

پاسخ: صرف قيمت به جاى قربانى در مصارف ديگر مجزى نيست.

[2094] سؤال 258: مى‌دانيم كه در موقع ذبح كردن، حيوان بايد رو به قبله باشد. اگر حيوان را به طرف راست يا چپ بخوابانند و يا ايستاده به طرف قبله آن را ذبح كنند، حكمش چيست؟

پاسخ: در فرض هر يك از حالات مذكور، چنانچه حيوان رو به قبله باشد، حلال و مجزى است.

[2095] سؤال 259: آيا در كشتارگاه‌هاى صنعتى كه ذابح آن شيعه نيست، مى‌توان قربانى كرد؟

پاسخ: اگر ذابح، مسلمان باشد، كفايت مى‌كند، هر چند شيعه نباشد.

حلق و تقصير

وقت حلق و تقصير در حج‌

[2096] سؤال 260: اگر حاجى كسى را براى قربانى كردن، نايب خود قرار دهد و تا غروب روز عيد، خبرى از نايب به او نرسد، آيا مى‌تواند سر خود را بتراشد؟

پاسخ: تا از قربانى مطمئن نشود، سر تراشيدن جايز نيست.

[2097] سؤال 261: مى‌دانيم كه مقدّم كردن حلق و تقصير بر ذبح جايز نيست. حال اگر براى‌