بنا بر اين، هر عاملى كه بتواند از اين گونه آرزوها بكاهد، در كاهش نگرانى‌هاى انسان، مؤثّر است. يكى از عوامل مؤثّر در پايان دادن به آرزوهاى بيهوده، ياد مرگ و احوالات پس از آن است. در روايتى، پيامبر صلى الله عليه و آله خطاب به ابو ذر مى‌فرمايد: «اگر به اجَل و فرارسيدن آن مى‌نگريستى، هر آينه، آرزو و فريبكارىِ آن را دشمن مى‌داشتى».[154]

يكى از ياران امام صادق عليه السلام به نام ابو بصير، خدمت ايشان رسيد و از وسوسه‌ها [و آرزوهايى كه موجب نگرانى او مى‌شوند] گله كرد. امام عليه السلام به او توصيه فرمود كه براى درمان اين گونه نگرانى‌ها، هنگامى را ياد كن كه مى‌ميرى و دوستانت تو را در قبر مى‌گذارند و برمى‌گردند. اندام‌هاى مختلف بدنت از هم جدا مى‌شوند و حشراتى كه از رطوبت بدنت توليد شده‌اند، از سوراخ‌هاى بينى‌ات بيرون مى‌آيند و كرم‌ها گوشت بدنت را مى‌خورند! اين اقدام، نگرانى‌هاى تو را از بين مى‌برد.

ابو بصير مى‌گويد: به خدا سوگند كه هر وقت از چنين سرنوشتى ياد كردم، غصّه‌هاى دنيوى من پايان يافتند![155]

2- 1- 5. شناخت ويژگى‌هاى اندوه‌

اندوه، ويژگى‌هايى دارد كه آگاهى از آن، موجب مهار غم و كاهش روانى آن مى‌شود. نخستين ويژگى حُزن و بى‌تابى، اين است كه نه تنها چيزى را كه از دست رفته بر نمى‌گرداند،[156] و مشكلى از مشكلات زندگى را حل نمى‌كند، بلكه بر مشكلات انسان مى‌افزايد. در صورتى كه صبر و مقاومت، از شدّت مشكلات مى‌كاهد، و چه بسا تحمّل سختى‌ها را آسان مى‌نمايد. به تعبير مولوى:

[154]. همان: ص 139 ح 125.

[155]. ر. ك: ص 219 ح 222

[156]. ر. ك: ص 223 ح 228.