در ادامه اين مباحث، توضيحات لازم در اين زمينه ارائه مى‌شود.[83]

غُصّه‌هاى شادى‌آفرين‌

غصه‌ها مانند شادى‌ها دو دسته اند:

دسته اوّل: اندوه‌هايى كه در واقع، نوعى بيمارى اند و انواع مشكلات جسمى و روحى را به وجود مى‌آورند. اين نوع غصّه‌ها، باطل و بيهوده و ناروا هستند.[84]

دسته دوم: اندوه‌هايى كه انسان را به تحرّك و تلاش بيشتر در جهت زندگى بهتر و شادمانىِ پايدار، وادار مى‌نمايند، چنان كه در روايتى منسوب به امام على عليه السلام آمده:

اجعَل هَمَّكَ لِآخِرَتِكَ، وحُزنَكَ عَلى‌ نَفسِكَ، فَكَم مِن حَزينٍ وَفَدَ بِهِ حُزنُهُ عَلى‌ سُرورِ الأَبَدِ، وكَم مِن مَهمومٍ أَدرَكَ أمَلَهُ.[85]

همّ و غمت را صرف آخرتت و اندوهت را صرف خود كن؛ زيرا چه بسا اندوهگينى كه اندوهش، او را به شادمانى پاينده رساند و چه بسا غم‌زده‌اى كه آرزوى خود را در يابد!

ممكن است اين سؤال مطرح شود كه: مگر مى‌شود، غم و اندوه، سرورآفرين و نشاطآور باشد؟!

پاسخ اين است كه آرى! براى نمونه، به چند مورد از غم‌هاى شادى‌آورى كه در روايات اسلامى آمده‌اند، اشاره مى‌كنيم:

1. اندوه بر خصلت‌هاى ناپسند

خصلت‌هاى ناپسند، يكى از خطرناك‌ترين آفت‌هاى شادى‌[86] هستند. از اين رو، احساس اندوه و ناراحتى از اتّصاف به آنها، نيكو و پسنديده است؛ زيرا اين‌

[83]. ر. ك: ص 435( فصل نهم: شادى‌هايى كه اندوه در پى مى‌آورند).

[84]. ر. ك: ص 145( زيان‌هاى اندوه).

[85]. ر. ك: ص 418 ح 635.

[86]. ر. ك: ص 157( آسيب‌هاى اخلاقى و اجتماعى).