مسئله در يك مجلس امكان نداشته است؛ ولى مطرح شدن اين مطلب، مى‌تواند بيانگر سؤالات بسيارى باشد كه از امام پرسيده مى‌شد.

در ميان احاديث محدود امام جواد (ع)، مناظرات ارزشمندى ديده مى‌شود و احاديث ديگرى نيز در موضوعات اخلاقى و فقهى، از ايشان برجاى مانده است.

نمونه‌اى از احاديث امام جواد (ع):

أَفضَلُ العِبادة الإخلاصُ.[57]

برترين عبادت، اخلاص است.

روزگار امام هادى (ع)

امام هادى (ع) در سال 220 هجرى، در هشت سالگى به امامت رسيد و در سال 254 هجرى به شهادت رسيد. دوران طولانى امامت امام هادى (ع) با سختگيرى‌هاى حاكمان وقت و بويژه متوكّل عبّاسى رو به رو بود و سرانجام، با فرا خواندن امام به منطقه نظامى سامرّا، ارتباط ايشان با پيروانش، بسيار محدود شد؛ امّا امام در همين دوران، احاديث گران‌بهايى را بيان فرمود كه در شهرهاى مختلف سرزمين اسلامى منتشر مى‌گرديد. يكى از عوامل مهمّ انتشار احاديث امام، بهره‌گيرى از تشكيلات «وكالت» بود، به گونه‌اى كه وكيلان امام در شهرهاى مختلف، مستقر بودند و سخنان امام را دريافت مى‌كردند و به مردم مى‌رساندند. ارتباط امام با وكلا و تنظيم روابط وكيلان با يكديگر، بيانگر تشكيلات منسجم وكالت در اين دوران است. امام در اين دوران، در ملاقات‌هاى محدودى كه با شيعيان داشت، موعظه‌هاى اخلاقى و احاديثِ اعتقادى شيعه را بيان مى‌كرد و با توجّه به شُبَهات اعتقادى‌اى كه در باره صفات خداوند مطرح بود، احاديث اعتقادى در زمينه اثبات توحيد و ردّ جبر و تفويض را مطرح مى‌كرد.

گونه ديگر از احاديثِ امام هادى (ع) در موضوع امامت بود؛ زيرا در جامعه آن روز، كسانى بودند كه با زياده‌روى در محبّت امامان، صفات خداوند را براى امام معصوم، ثابت مى‌دانستند. اين گروه، «غُلات» ناميده مى‌شدند و همه امامان شيعه، از

[57]. تنبيه الخواطر، ج 2، ص 109.