يعنى علامت جهل، ناشُكرى است و كسى كه شكر نمى‌گزارد، معلوم است كه معرفت و شناخت ندارد و نمى‌داندكه خداوند به او چه نعمت‌هايى را داده است. سپس، در مصرع دوم مى‌گويد: كسى حق (خداوند) را مى‌شناسد كه نسبت به مردم، حق‌شناس باشد؛ يعنى تلاش‌هاى ديگران را حق‌گزارى كند و سپاس‌گُزار آنان باشد. اين مصراع، يادآور حديث مشهورى است كه در آن، آمده:

مَنْ لَمْ يَشكُرِ النّاسَ لَمْ يَشكُرِ اللهَ.[550]

كسى كه از مردم قدرشناسى نكند، شُكر خدا را نيز به جاى نياورده است.

چهار. فردوسى، در شاه‌نامه، به همه سفارش مى‌كند كه با دانشمندان، نشست و برخاست كنند و با آنان، مشورت نمايند و در كارها، از رأى و نظر آنان، سود ببرند:

امام على (ع) در سفارش‌نامه خود به مالك، مهم‌ترين نكته‌ها و آموزه‌هايى را كه حكمرانان اسلامى بايد بدانند، بدو يادآور مى‌شود؛ زيرا مالك، راهى مصر بود تا در آن‌جا از جانب امير مؤمنان (ع)، بر آن سرزمين اسلامى، حكمرانى كند. يكى از نصايح امام (ع) به مالك، اين بود كه: «تا مى‌توانى، با دانشمندان و حكيمان، مجالست كن».[553]

پنج. زنده ياد سهراب سپهرى، در شعر خاطره‌انگيز «پشت درياها»، خوانده يا شنيده‌ايم:

قايقى خواهم ساخت‌

خواهم انداخت به آب‌

دور خواهم شد از اين خاك غريب‌

[550]. جامع الصغير، ج 2، ص 180.

[551]. دانشى: دانشمند.

[552]. شاه‌نامه، ص 1072، بيت 38866- 38865.

[553]. نهج البلاغة، نامه.