امّا رضامندى در ناخوشايند، آن است كه فرد، مشكلات و سختى‌ها را تحمّل كند و بى‌تاب و نالان نگردد. نتيجه اين حالت، «صبر» و بردبارى خواهد بود. در بُعد بايدها نيز رضامندى به آن است كه فرد، آنها را به عنوان راه‌كارهاى موفّقيت و خوش‌بختى در زندگى بپذيرد و در نتيجه، نسبت به آن، «رغبت» داشته باشد. سرانجام، رضامندى در نبايدها آن است كه فرد، آنها را به عنوان عوامل ناكامى و ناشادكامى بشناسد و از آنها دورى نمايد و در نتيجه، از آنها «كراهت» داشته باشد. بنا بر اين، رضامندى به صورت كلّى يعنى راضى بودن از آنچه خداوند متعال تقدير مى‌كند. امّا به صورت عينى و مشخّص، يعنى واكنش مناسب به هر كدام نشان دادن؛ و اين يعنى اين كه نسبت به داشته‌ها، «شكر» و نسبت به نداشته‌ها، «صبر» و نسبت به بايدها، «رغبت» و نسبت به نبايدها، «كراهت» داشته باشد.

2. نشاط

يكى از مؤلّفه‌هاى اساسى در عقل، «نشاط» است كه در برابر «كَسِل» قرار دارد. در حديث معروف «جنود عقل و جهل»، از نشاط، به عنوان يكى از جنود عقل و از كسِل به عنوان يكى از جنود جهل، ياد شده است: «النشاط و ضده الكسل».[188] در باره معنا و عوامل نشاط در ادامه، سخن خواهيم گفت. آنچه در اين‌جا مهم است، جايگاه و اهميت نشاط است. عقل، در اخلاق اسلامى، جايگاه نخست را دارد و مى‌توان آن را مادر اخلاق دانست كه همه فضايل به آن برمى‌گردد. اين كه نشاط از جنود عقل است، نشان دهنده جايگاه بلند آن از نظر اسلام است.

همچنين امير المؤمنين (ع) در مطالبى كه به همام، آموزش دادند، از «بعيدا كسله، دائما نشاطه» به عنوان صفات مؤمنان ياد كردند.[189] اين، نشان دهنده جايگاه اين ويژگى در ايمان است.

رواياتِ با واژه نشاط، هر چند مسئله مهمّى را بيان مى‌دارند، امّا تعداد زيادى را تشكيل نمى‌دهند. در حقيقت، اين روايات به اصل مسئله يعنى بُعد هيجانى شادكامى پرداخته‌اند و رواياتى با كليدواژه‌هاى ديگر نيز عوامل آن را بيان نموده‌اند. هر چند عوامل را در جاى خود طرح خواهيم كرد، امّا براى روشن شدن مستندات اسلامى اين بُعد، به آنها اشاره مى‌كنيم. يكى از اين عناوين، عنوان «سرور» است. همان گونه كه در ادامه خواهيم گفت، روايات «سرور»، نقش سرور را در ايجاد نشاط يادآور شده و عوامل آن را برشمرده‌اند. اين روايات در حقيقت، عوامل تأمين كننده نشاط را معرفى نموده‌اند.

[188]. الكافى، ج 1، ص 23.

[189]. همان، ج 2، ص 230؛ تحف العقول، ص 161.