النُّورَةَ نُشْرَةٌ وَ طَهُورٌ لِلْجَسَد.[1700]

نوره كشيدن [براى زدودن موهاى زايد بدن‌]، نشاطآور و مايه پاكى بدن است.

- شستن سر با خَطمى‌

سر، بخشى از بدن است كه بايد بهداشت آن رعايت گردد. شستن سر، موجب پاكيزگى آن مى‌گردد، بويژه شستن با خطمى‌[1701] كه در روايت پيشين، مورد تصريح قرار گرفته بود. اين كه خطمى چه تأثيرى بر نشاط دارد، نيازمند بررسى‌هاى تجربى است. آنچه به بحث ما مربوط مى‌شود، اين است كه بر اساس اين روايت، بهداشت سر بويژه با استفاده از خطمى، موجب نشاط در فرد مى‌گردد.

هفت. لذّت ارتباط

تنهايى براى انسان، تلخ و آزاردهنده است. انسان، دوست دارد با ديگران باشد و با آنان رابطه برقرار كند. اين، نيازى عاطفى است. انسان تنها، احساس خلأ مى‌كند؛ احساس دردآورى كه هيچ چيز حتّى ثروت و شهرت و رياست، آن را پر نمى‌كند. انس با ديگران، يكى از نيازهاى جدّى بشر است. ما نه براى تأمين نيازهاى مادى زندگى؛ بلكه براى تأمين نيازهاى عاطفى‌مان، به انس گرفتن با ديگران نيازمنديم. بنا بر اين، انس و صميميت، يكى از عوامل مهم در نشاط و شادابى است. پيامبر خدا (ص) ديدار با برادران را يكى از خرسندى‌هاى دنيايى مؤمن‌[1702] و امام على (ع) آن را مايه آبادانى قلب مؤمن‌[1703] مى‌داند. امام باقر (ع) نيز در باره نقش روابط اجتماعى در نشاط مى‌فرمايد:

مُلَاقَاةُ الْإِخْوَانِ نُشْرَةٌ وَ تَلْقِيحٌ لِلْعَقْلِ وَ إِنْ كانَ نَزْراً قَلِيلا.[1704]

ديدار دوستان، مايه نشاط و پرورش عقل است، اگرچه اندك باشد.

البته اين هنگامى است كه ارتباط انسان با افراد صالح باشد. در روايات اسلامى، معاشرت با افراد صالح، يكى از عوامل سعادت و شادكامى شمرده شده است. پيامبر خدا (ص) در اين باره تصريح مى‌فرمايد:

[1700]. الخصال، ص 611.

[1701]. مقصود، گُلِ خشك و ساييده شده گياه خطمى است. خطمى، گياهى است از تيره پنيركيان، كه داراى گونه‌هاى دايمى و يكساله است. برگ‌هايش پهن و ستبر و ريشه‌اش دراز و دوكى شكل و آبدار است. گل و ريشه آن در پزشكى كاربرد دارد( ر. ك: فرهنگ معين).

[1702]. پيامبر خدا( ص): يا عَلِىُّ ثَلاثُ فَرَحاتٍ لِلمُؤمِنِ فِى الدُّنيا: لِقاءُ الإخوانِ، وتَفطِيرُ الصائِمِ، والتَّهَجُّدُ مِن آخِرِ اللَّيلِ( كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 360).

[1703]. امام على( ع): عِمارَةُ القُلوبِ، فى مُعاشَرَةِ ذَوِى العُقولِ( غرر الحكم، ح 6313).

[1704]. الأمالى، طوسى، ص 94، ح 14.