بالا رفتن عيار انسانيت، توسّط بلاها صورت مى‌گيرد. به وسيله بلاها و گرفتارى‌ها گناهان- كه ناخالصى‌هاى عيار انسانيت اند-، پاك مى‌شوند و گاه، چه امور ناچيزى، گناهان آدمى را مى‌شويند! امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

إنَّ المُؤمِنَ لَيهَوَّلُ عَلَيهِ فى نَومِهِ فَيغفَرُ لَهُ ذُنوبُهُ وإنَّهُ لَيمتَهَنُ فى بَدَنِهِ فَيغفَرُ لَهُ ذُنوبُهُ.[1421]

همانا مؤمن در خواب مى‌ترسد و گناهانش آمرزيده مى‌شوند و بدنش ضربه مى‌بيند و گناهانش آمرزيده مى‌گردند.

روزى امام صادق (ع) به يونس بن يعقوب فرمود: «ملعون است، ملعون است، هر بدنى كه در هر چهل روز، يك روزْ آسيب نبيند». امام (ع) چون ديد كه اين جمله براى يونس، سنگين آمد، به او فرمود:

يا يونُسُ! إنَّ مِنَ البَلِيةِ الخَدشَةَ وَاللَّطمَةَ وَالعَثرَةَ وَالنَّكبَةَ وَالفَقرَ وَانِقطاعَ الشِّسعِ وأشباهَ ذلِك. يا يونُسُ إنَّ المُؤمِنَ أكرَمُ عَلَى اللَّهِ تَعالى مِن أن يمُرَّ عَلَيهِ أربَعون يوماً لا يمَحَّصُ فيها مِن ذُنوبِهِ ولَو بِغَمٍّ يصيبُهُ لا يدرى ما وَجهُهُ، وإنَّ أحَدَكم لَيضَعُ الدَّراهِمَ بَينَ يدَيهِ فَيراها فَيجِدُها ناقِصَةً فَيغتَمُّ بِذلِك فَيجِدُها سَواءً فَيكونُ ذلِك حَطّاً لِبَعضِ ذُنوبِهِ.[1422]

اى يونس! از جمله بلايا، خدشه خوردن، لطمه ديدن، لغزيدن، ناراحتى، فقر، پاره شدن بند كفش و چيزهايى از اين دست است. اى يونس! مؤمن نزد خداوند، گرامى‌تر از آن است كه چهل روز بر او بگذرد و او را از گناهانش پاك نكند؛ هر چند به اندوهى باشد كه دليل آن را نمى‌داند. گاهى كسى از شما درهم‌هايى را پيش روى خود مى‌گذارد، امّا ناگاه مى‌بيند كه كم شده است و به خاطر آن، اندوهگين مى‌شود؛ ولى دوباره مى‌بيند آنها درست هستند و اين [ترس‌]، مايه پاك شدن بعضى گناهان او مى‌گردد.

جالب اين جاست كه بلاها و گرفتارى‌ها، نشانه گرامى بودن انسان نزد خداوند است. اين گونه نيست كه فرد مصيبت‌ديده، مطرود خداوند باشد و انسان صاحب نعمت، محبوب خداوند. يكى از پيامبران، به خداوند شكايت مى‌كند و مى‌گويد: گاهى بنده‌اى از بندگانت به تو ايمان مى‌آورد و اهل طاعت مى‌شود؛ ولى تو دنيا را از او برمى‌گردانى و بلا را به او وارد مى‌سازى. و گاهى بنده‌اى از بندگانت به تو كفر مى‌ورزد و اهل معصيت مى‌شود؛ ولى تو بلا را از وى برمى‌گردانى و دنيا را نصيب او مى‌كنى!

پيامبر خدا (ص) مى‌فرمايد كه خداوند در ضمن پاسخ به او فرمود:

[1421]. الكافى، ج 2، ص 445، ح 4؛ الأمالى، صدوق، ص 499؛ بحار الأنوار، ج 81، ص 177، ح 6.

[1422]. كنز الفوائد، ج 1، ص 149؛ التمحيص، ص 31؛ بحار الأنوار، ج 81، ص 191.