هر گاه چيزى از دنيا خواستى و از تو باز داشته شد، به ياد آور دينت را كه خداوند، به تو داده و از ديگران بازداشته است؛ كه اين، به جاى آنچه از دست داده‌اى سزاوارتر است.

برخى از كسانى كه دچار مشكلات روحى و فشارهاى روانى بودند، هنگامى كه به معصومان (عليهم السلام) مراجعه مى‌كردند، با همين روش، درمان مى‌شدند. ابوهاشم جعفرى، يكى از كسانى است كه به شدّت، گرفتار مى‌شود و در تنگناى سختى قرار مى‌گيرد. خدمت امام هادى (ع) مى‌رسد تا از وضع خود شكايت كند. او خود مى‌گويد: چون نزد امام (ع) نشستم، به من فرمود:

يا أبا هاشِمٍ! أى نِعَمِ اللهِ عزّ وجلّ عَلَيك تُريدُ أن تُؤَدِّى شُكرَها؟!

اى ابو هاشم! كدام يك از نعمت‌هاى خداى عزّ وجلّ را مى‌خواهى سپاس گزارى؟!

مى‌گويد: سكوت كردم و ندانستم چه جوابى بدهم. امام (ع)، خود، آغاز به سخن كرد و فرمود:

إنَّ اللهَ عزّ وجلّ رَزَقَك الإِيمانَ فَحَرَّمَ بَدَنَك عَلَى النّارِ، ورَزَقَك العافِيةَ فَأَعانَك عَلَى الطّاعَةِ، ورَزَقَك القُنوعَ فَصانَك عَنِ التَّبَذُّلِ.[1350]

خداوند عزّ وجلّ ايمان را روزى تو ساخت، پس، بدنت را بر آتش حرام كرد و سلامتى را روزى تو ساخت، پس تو را بر اطاعت خدا يارى كرد و قناعت را روزى تو كرد، پس تو را از ابتذال، مصون داشت.

در اين بيان، امام (ع)، وى را به سه نعمت بزرگ توجّه مى‌دهد. قرار گرفتن مشكلات در كنار نكات مثبت، دو پيامد دارد: يكى اين كه اندازه مشكلات را كوچك مى‌كند و ديگرى اين كه توجّه به نقاط مثبت، موجب تلطيف فضاى روانى مى‌گردد.

سه. وجه مثبت كاهش مسئوليت‌

يكى از ابعاد مثبت دوران ناخوشايند، كاهش مسئوليت است. دارندگى، مسئوليت‌آور است. لذا كسى كه از نعمتى محروم است، از تكليفى نيز آزاد است. ما بيشتر به بُعد فقدان نعمت مى‌نگريم؛ امّا روى ديگر فقدان، كاهش مسئوليت است كه خود، نعمتى به شمار مى‌رود. از اين رو، توجّه به اين بُعد، مى‌تواند فشار روانى حاصل از فقدان را كاهش دهد و به انسان، خشنودى و خُرسندى ببخشد.

گويا احمد بن محمّد بن ابى نصر، مشكلى داشته است. خود مى‌گويد: مطلبى را به عرض امام رضا (ع) رساندم. ايشان فرمود: «شكيبا باش؛ زيرا اميدوارم كه خداوند، برايت كارسازى كند،

[1350]. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 401؛ الأمالى، صدوق، ص 412.