2. توحيد و نشاط

بخشى از متون نيز به بيان نقش توحيدباورى و ايمان به خداوند در نشاط- كه بُعد دوم شادكامى است- پرداخته‌اند. اين متون، دو گونه اند: برخى به صورت كلّى، به معرّفى اين نقش پرداخته‌اند و برخى به صورت جزئى، نقش اين عنصر را در مؤلّفه‌هاى نشاط بيان نموده‌اند. در ادامه، به معرّفى اين دو دسته از متون مى‌پردازيم.

الف- «ايمان و نشاط»

در برخى از روايات، تصريح شده كه ويژگى خداباوران آن است كه كسالت و بى‌حالى از آنان دور است و پيوسته در حال نشاط اند: «تراه بعيدا كسله، دائما نشاطه».[482] اين، نشان‌دهنده نقش ايمان در نشاط است. پيش‌تر گفتيم كه نشاط به بُعد هيجانى شادكامى مربوط مى‌شود و لذّت‌ها، تأمين كننده آن اند.

يك. ايمان و لذّت‌هاى مادى‌

بر اساس آنچه در آموزه‌هاى اسلام آمده است، مؤمن، موظّف است كه لذّت نفس را تأمين كند. قرآن كريم، با صراحت از اهل ايمان مى‌خواهد كه لذّت‌هاى حلال را بر خود حرام نكنند[483] و كسانى را كه چنين كرده‌اند، سرزنش مى‌كند[484].[485]

گفته‌اند كه آيه نخست، در باره كسانى نازل شد كه تصميم گرفته بودند همه لذّت‌هاى دنيا را بر خود حرام كنند و خداوند متعال، آنان را از اين كار باز داشت.[486] اين همان چيزى است كه در ادبيات دين، با عنوان «رهبانيت» شناخته مى‌شود. با ظهور اسلام در سرزمين جاهليت و ورود دين به صحنه زندگى مردم، الگوى جديدى از ديندارى تحت تأثير مسيحيت، شكل گرفت كه ازدواج را امرى پست و ايمان را به معناى پرهيز از هرگونه لذّت مى‌دانست و التذاذ را نقصى در دين و

[482]. الكافى، ج 2، ص 230.

[483].\i( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ)\E( سوره مائده، آيه 87).

[484].\i( قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ* قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ)\E( سوره اعراف، آيه 32 و 33).

[485]. دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث، ص 17.

[486]. تفسير الطبرى عن ابن عبّاس- فى قَولِهِ تَعالى:« يأَيهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُحَرّمُواْ طَيبَتِ مَا أَحَلَّ الله لَكمْ»-: هُم رَهطٌ مِن أصحابِ النَّبِى( ص) قالوا: نَقطَعُ مَذاكيرَنا ونَترُك شَهَواتِ الدُّنيا ونَسيحُ فِى الأَرضِ، كما تَفعَلُ الرُّهبانُ. فَبَلَغَ ذلِك النَّبِى( ص) فَأَرسَلَ إلَيهِم فَذَكرَ ذلِك لَهُم، فَقالوا: نَعَم. فَقالَ النَّبِى( ص): لكنّى أصومُ وافطِرُ واصَلّى وأنامُ وأنكحُ النِّساءَ، فَمَن أخَذَ بِسُنَّتى فَهُوَ مِنّى، ومَن لَم يأخُذ بِسُنَّتى فَلَيسَ مِنّى( جامع البيان فى التفسير القرآن، ج 5، جزء 7، ص 10؛ الدرّ المنثور، ج 3، ص 139). نيز، ر. ك: تفسير القمّى، ج 1، ص 179؛ بحار الأنوار، ج 70، ص 116، ح 4.