10/ 38

صَلاةُ الإِمامِ عَليِّ بنِ موسى عليهما السلام‌

598. أبُو الحَسَنِ عَليُّ بنُ عَليٍّ الخُزاعيّ: خَلَعَ سَيِّدي أبُو الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام عَلى أخي دِعبِلٍ قَميصًا خَزًّا أخضَرَ و خاتَمًا فَصُّهُ عَقِيقٌ و دَفَعَ إلَيهِ دَراهِمَ رَضَويَّةً و قالَ لَهُ: يا دِعبِلُ، صِر إلى قُمَّ فَإِنَّكَ تُفيدُ بِها، فَقالَ لَهُ: احتَفِظ بِهذَا القَميصِ فَقَد صَلّيتُ فيهِ ألفَ لَيلَةٍ ألفَ رَكعَةٍ و خَتَمتُ فيهِ القُرآنَ ألفَ خَتمَةٍ[851].

599. رَجاءُ بنُ أبِي الضَّحّاك‌ في وَصفِ صَلاةِ الإِمامِ الرِّضا عليه السلام‌: كانَ إذا أصبَحَ صَلَّى الغَداةَ، فَإِذا سَلَّمَ جَلَسَ في مُصَلّاهُ يُسَبِّحُ اللّهَ و يَحمَدُهُ و يُكَبِّرُهُ و يُهَلِّلُهُ و يُصَلّي عَلَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله حَتّى تَطلُعَ الشَّمسُ، ثُمَّ يَسجُدُ سَجدَةً يَبقى فيها حَتّى يَتَعالى النَّهارُ، ثُمَّ أقبَلَ عَلَى النّاسِ يُحَدِّثُهُم و يعطه‌[852] إلى قُربِ الزَّوالِ.

ثُمَّ جَدَّدَ وُضوءَهُ و عادَ إلى مُصَلّاهُ، فَإِذا زَالَتِ الشَّمسُ قامَ فَصَلّى سِتَّ رَكَعاتٍ، يَقرَأُ فِي الرَّكعَةِ الاولَى الحَمدَ و قُل يا أيُّهَا الكافِرونَ، و فِي الثّانيَةِ الحَمدَ و قُل هُوَ اللّهُ، وَ يقرَأُ فِي الأَربَعِ في كُلِّ رَكعَةٍ الحَمدُ للّهِ، و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ، و يُسَلِّمُ في كُلِّ رَكعَتَينِ، و يَقنُتُ فيهِما فِي الثّانيَةِ قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ، ثُمَّ يُؤَذِّنُ و يُصَلّي رَكعَتَينِ، ثُمَّ يُقيمُ و يُصَلِّي الظُّهرَ، فَإِذا سَلَّمَ سَبَّحَ‌

اللّهَ و حَمِدَهُ و كَبَّرَهُ و هَلَّلَهُ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ سَجَدَ سَجدَةَ الشُّكرِ يَقولُ فيها مِائَةَ مَرَّةٍ: شُكرًا للّهِ، فَإِذا رَفَعَ رَأسَهُ قامَ، فَصَلّى سِتَّ رَكَعاتٍ، يَقرَأُ في كُلِّ رَكعَةٍ الحَمدَ و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ، و يُسَلِّمُ في كُلِّ رَكعَتَينِ و يَقنُتُ في ثانيَةِ كُلِّ رَكعَتَينِ قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ، ثُمَّ يُؤَذِّنُ، ثُمَّ يُصَلّي رَكعَتَينِ، و يَقنُتُ فِي الثّانِيَةِ. فَإِذا سَلَّمَ قامَ و صَلَّى العَصرَ، فَإِذا سَلَّمَ جَلَسَ في مُصَلّاهُ يُسَبِّحُ اللّهَ و يَحمَدُهُ و يُكَبِّرُهُ و يُهَلِّلُهُ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ سَجَدَ سَجدَةً يَقولُ فيها مِائَةَ مَرَّةٍ: حَمدًا للّهِ.

فَإِذا غابَتِ الشَّمسُ تَوَضَّأَ و صَلَّى المَغرِبَ ثَلاثًا بِأَذانٍ و إقامَةٍ، و قَنَتَ فِي الثّانيَةِ قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ، فَإِذا سَلَّمَ جَلَسَ في مُصَلّاهُ يُسَبِّحُ اللّهَ و يَحمَدُهُ و يُكَبِّرُهُ و يُهَلِّلُهُ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ يَسجُدُ سَجدَةَ الشُّكرِ، ثُمَّ يَرفَعُ رَأسَهُ و لَم يَتَكَلَّم حَتّى يَقومَ، و يُصَلّي أربَعَ رَكَعاتٍ بِتَسليمَتَينِ، و يَقنُتُ في كُلِّ رَكعَتَينِ فِي الثّانيَةِ قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ، و كانَ يَقرَأُ فِي الاولى من هذِهِ الأَربَعِ الحَمدَ و قُل يا أيُّهَا الكافِرونَ، و فِي الثانيَةِ الحَمدَ و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ، و يَقرَأُ فِي الرَّكعَتَينِ الباقيَتَينِ الحَمدَ و قُل هُوَ اللّهُ، ثُمَّ يَجلِسُ بَعدَ التَّسليمِ فِي التَّعقيبِ ما شاءَ اللّهُ، ثُمَّ يَفطِرُ، ثُمَّ يَلبَثُ حَتّى يَمضيَ مِنَ اللَّيلِ قَريبٌ مِنَ الثُلُثِ.

ثُمَّ يَقومُ فَيُصَلِّي العِشاءَ الآخِرَةَ أربَعَ رَكَعاتٍ، و يَقنُتُ فِي الثّانيَةِ قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ، فَإِذا سَلَّمَ جَلَسَ في مُصَلّاهُ يَذكُرُ اللّهَ عز و جل و يُسَبِّحُهُ و يَحمَدُهُ و يُكَبِّرُهُ و يُهَلِّلُهُ ما شاءَ اللّهُ، و يَسجُدُ بَعدَ التَّعقيبِ سَجدَةَ الشُّكرِ.

ثُمَّ يَأوي إلى فِراشِهِ، فَإِذا كانَ الثُّلُثُ الأَخيرُ مِنَ اللَّيلِ قامَ مِن فِراشِهِ بِالتَّسبيحِ و التَّحميدِ و التَّكبيرِ و التَّهليلِ و الاستِغفارِ فَاستاكَ، ثُمَّ تَوَضَّأَ، ثُمَّ قامَ إلى صَلاةِ اللَّيلِ فَيُصَلّي ثَمانِ رَكَعاتٍ و يُسَلِّمُ في كُلِّ رَكعَتَينِ، يَقرَأُ فِي الاولَيَينِ مِنها في كُلِّ رَكعَةٍ الحَمدَ مَرَّةً، و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ ثَلاثينَ مَرَّةً، ثُمَّ يُصَلّي صَلاةَ جَعفَرِ بنِ أبي طالبٍ عليه السلام أربَعَ رَكَعاتٍ، يُسَلِّمُ في كُلِّ رَكعَتَينِ، و يَقنُتُ في كُلِّ رَكعَتَين فِي الثّانيَةِ قَبلَ الرَّكوعِ و بَعدَ التَّسبيحِ و يَحتَسِبُ بِها مِن صَلاةِ اللَّيلِ، ثُمَّ يَقومُ فَيُصَلّي رَكعَتَينِ الباقيَتَينِ، يَقرَأُ فِي الاولى الحَمدَ و سورَةَ المُلكِ، و فِي الثّانيَةِ الحَمدُ للّهِ و هَل أتى عَلَى الإِنسانِ، ثُمَّ يَقومُ فَيُصَلّي رَكعَتَيِ الشَّفعِ، يَقرَأُ في كُلِّ رَكعَةٍ مِنهُما الحَمدُ للّهِ مَرَّةً و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ ثَلاثَ مَرّاتٍ، و يَقنُتُ فِي الثّانيَةِ قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ، فَإِذا سَلَّمَ قامَ فَصَلّى رَكعَةَ الوَترِ يَتَوَجَّهُ فيها، و يَقرَأُ فيها الحَمدَ مَرَّةً و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ ثَلاثَ مَرّاتٍ و قُل أعوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ مَرَّةً واحِدَةً و قُل أعوذُ بِرَبِّ النّاسِ مَرَّةً واحِدَةً، و يَقنُتُ فيها قَبلَ الرُّكوعِ و بَعدَ القِراءَةِ و يَقولُ في قُنوتِهِ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ، اللّهُمَّ اهدِنا فيمَن هَدَيتَ، و عافِنا فيمَن عافَيتَ، و تَوَلَّنا فيمَن تَوَلَّيتَ، و بارِك لَنا فيما أعطَيتَ، و قِنا شَرَّ ما قَضَيتَ، فَإِنَّكَ تَقضي و لا يُقضى عَلَيكَ، إنَّهُ لا يَذِلُّ مَن وَالَيتَ، و لا يَعِزُّ مَن عادَيتَ، تَبارَكتَ رَبَّنا و تَعالَيتَ، ثُمَّ يَقولُ: أستَغفِرُ اللّهَ و أسأَلُهُ التَّوبَةَ سَبعينَ مَرَّةً، فَإِذا سَلَّمَ جَلَسَ فِي التَّعقيبِ ما شاءَ اللّهُ، فَإِذا قَرُبَ مِنَ الفَجرِ قامَ فَصَلّى رَكعَتَيِ الفَجرِ، يَقرَأُ فِي الاولى الحَمدَ و قُل يا أيُّهَا الكافِرونَ، و فِي الثّانيَةِ الحَمدَ و قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ، فَإِذا طَلَعَ الفَجرُ أذَّنَ و أقامَ و صَلَّى الغَداةَ رَكعَتَينِ، فَإِذا

سَلَّمَ جَلَسَ فِي التَّعقيبِ حَتّى تَطلُعَ الشَّمسُ، ثُمَّ يَسجُدُ سَجدَةَ الشُّكرِ حَتّى يَتَعالى النَّهارُ[853].

10/ 38 نماز امام على بن موسى الرضا عليهما السلام‌

598. ابو الحسن على بن على خزاعى: سرورم ابو الحسن رضا عليه السلام به برادرم دعبل، پيراهنى سبز رنگ از پشمى لطيف و نازك و انگشترى با نگينى از عقيق خلعت داد و به او درهمهايى رضوى بخشيد و گفت: اى دعبل به قم برو كه از آن‌ها بهره‌مند مى‌گردى و سپس گفت: اين پيراهن را نگاه دار كه در آن، هزار شب و هر شب هزار ركعت نماز گزارده و هزار بار قرآن را ختم كرده‌ام.

599. رجاء بن ابى الضحاك‌ در وصف نماز امام رضا عليه السلام‌: سپيده دم، نماز صبح را مى‌خواند و پس از سلام دادن در نمازگاهش به تسبيح و حمد و تكبير و لا اله الّا اللّه گفتن، مى‌نشست و بر پيامبر صلى الله عليه و آله صلوات مى‌فرستاد تا اينكه خورشيد طلوع كند. سپس به سجده ميرفت و در آن مى‌ماند تا روز بالا بيايد. سپس به مردم رو مى‌كرد و تا نزديك زوال خورشيد (ظهر) با آنان گفتگو مى‌كرد و به ايشان جايزه مى‌داد[854].

سپس از نو وضو مى‌گرفت و به نمازگاهش باز مى‌گشت، هنگام زوال خورشيد بر مى‌خاست و شش ركعت نماز مى‌گزارد كه در ركعت نخست سوره «حمد» و «قل يا ايها الكافرون» و در ركعت دوّم، سوره «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و در هر يك از چهار ركعت ديگر سوره «الحمد للّه» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ» را مى‌خواند و در پايان هر دو ركعت سلام مى‌داد و در ركعت دوّم آن‌ها، پيش از ركوع و پس از قرائت، قنوت مى‌خواند. سپس اذان مى‌گفت و دو ركعت نماز مى‌گزارد و پس از آن اقامه مى‌گفت و نماز ظهر را مى‌خواند. پس از سلام نماز هر اندازه كه‌

خدا مى‌خواست به تسبيح و حمد و تكبير و لا اله الّا اللّه گفتن مى‌پرداخت و سپس سجده شكر مى‌گزارد و در آن صد بار «شكرا للّه» مى‌گفت و هنگامى كه سر بر مى‌داشت، بر مى‌خاست و شش ركعت نماز مى‌گزارد كه در هر ركعت آن، «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» مى‌خواند و در پايان هر دو ركعت سلام مى‌داد و در ركعت دوّم هر دو ركعتى پيش از ركوع و پس از قرائت، قنوت مى‌خواند. سپس اذان مى‌گفت و پس از آن، دو ركعت نماز مى‌گزارد و در ركعت دوّم آن قنوت مى‌خواند. هنگامى كه سلام مى‌داد بر مى‌خاست و نماز عصر را مى‌خواند و پس از سلام دادن، در نمازگاهش آن اندازه كه خدا مى‌خواست به تسبيح و حمد و تكبير و لا اله الّا اللّه گفتن، مى‌پرداخت. سپس سجده مى‌كرد و در آن صد بار «حمدا للّه» مى‌گفت.

هنگامى كه خورشيد ناپديد مى‌شد، وضو مى‌گرفت و سه ركعت نماز مغرب را با اذان و اقامه مى‌گزارد و در ركعت دوّم آن پيش از ركوع و پس از قرائت، قنوت مى‌خواند، و پس از سلام دادن، در نمازگاهش مى‌نشست و آن اندازه كه خدا مى‌خواست به تسبيح و حمد و تكبير و لا اله الّا اللّه گفتن مى‌پرداخت، سپس سجده شكر مى‌گزارد و پس از آن سر بر مى‌داشت و با كسى سخن نمى‌گفت تا بر مى‌خاست و چهار ركعت نماز با دو سلام ميگزارد و در ركعت دوّم هر يك، پيش از ركوع و پس از قرائت قنوت مى‌خواند و در ركعت نخست اين چهار ركعت، «حمد» و «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ» و در ركعت دوّم، «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و در دو ركعت ديگر، «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» مى‌خواند. پس از سلام دادن آن اندازه كه خدا مى‌خواست به ذكر و دعا مى‌نشست و سپس افطار مى‌كرد. سپس اندكى درنگ مى‌كرد تا نزديك به يك سوّم شب سپرى شود. پس بر مى‌خاست و

چهار ركعت نماز عشاء آخر را مى‌گزارد و در ركعت دوّم آن پيش از ركوع و پس از قرائت، قنوت مى‌خواند. پس از سلام دادن، آن اندازه كه خدا مى‌خواست در نمازگاهش به ذكر خداوند عز و جل و تسبيح و حمد و تكبير و تهليل او مى‌پرداخت و پس از ذكر و دعا، سجده شكر مى‌گزارد.

سپس به بسترش مى‌رفت و در پاره سوّم شب از بسترش با تسبيح و حمد و تكبير و لا اله الّا اللّه و استغفر اللّه گفتن بر مى‌خاست، مسواك مى‌زد، وضو مى‌گرفت و سپس به نماز شب مى‌ايستاد و هشت ركعت نماز با سلام دادن در پايان هر دو ركعت، مى‌گزارد كه در هر ركعت از دو ركعت نخست آن، يك بار «حمد» و سى بار «قل هو اللّه» مى‌خواند. سپس چهار ركعت نماز جعفر بن ابى طالب با سلام در پايان هر دو ركعت مى‌گزارد و در ركعت دوّم هر يك از آن‌ها، پيش از ركوع و پس از تسبيح‌[855] قنوت مى‌خواند و آن را جزو نماز شب به حساب مى‌آورد. سپس برمى‌خاست و دو ركعت باقيمانده را مى‌گزارد. در ركعت نخست سوره «حمد» و سوره «مُلك» و در ركعت دوّم، سوره «الحمد للّه» و «هل أتى على الانسان» را مى‌خواند. سپس بر مى‌خاست و دو ركعت (نماز) شفع مى‌گزارد كه هر ركعت آن يك بار «الحمد للّه» و سه بار «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» مى‌خواند و در ركعت دوّم پيش از ركوع و پس از قرائت، قنوت مى‌خواند.

هنگامى كه سلام مى‌داد بر مى‌خاست و يك ركعت نماز وتر با توجّهى تمام مى‌گزارد و در آن يك بار «حمد»، سه بار «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، يك بار «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و يك بار «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» مى‌خواند و پيش از ركوع و پس از قرائت، قنوت مى‌خواند و در آن‌

مى‌گفت: خدايا بر محمد و خاندانش درود فرست، خدايا ما را جزو آنان كه ره نمودى، ره بنما و جزو آنان كه سلامت دادى، سلامت ده و جزو آنان كه سرپرستيشان كردى، سرپرستى كن و در آنچه به ما داده‌اى بركت ده و ما را از آسيب حُكمت، نگاه دار كه تو حكم مى‌رانى و بر تو حكم نمى‌رود. بى‌گمان هر كه را تو دوست دارى، خوار نمى‌شود و هر كه را تو دشمن دارى، سربلند نمى‌گردد. پروردگار ما، مبارك و والايى. سپس هفتاد بار مى‌گفت: از خدا آمرزش و بازگشت به او را مى‌خواهم و هنگامى كه سلام مى‌داد آن اندازه كه خدا مى‌خواست به ذكر و دعا مى‌نشست و هنگامى كه نزديك سپيده دمان مى‌شد، بر مى‌خاست و دو ركعت نماز فجر مى‌گذاشت و در ركعت نخست آن، «حمد» و «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ» و در ركعت دوّم، «حمد» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» مى‌خواند. هنگامى كه سپيده ميدميد، اذان و اقامه مى‌گفت و دو ركعت نماز صبح مى‌گزارد. پس از سلام دادن، تا طلوع خورشيد به ذكر و دعا مى‌نشست و سپس سجده شكر مى‌گزارد (و در آن مى‌ماند) تا روز بالا بيايد.

[851] أمالي الطوسي: 359/ 749.

[852] م الظاهر أنّ الصحيح« يعظهم».

[853] عيون أخبار الرضا عليه السلام: 2/ 180/ 5.

[854] گويا« يعظهم» درست باشد و نه« يعطهم» كه در اين صورت« ايشان را پند مى‌داد»، درست مى‌باشد.

[855] در نماز جعفر، سيصد تسبيح گفته مى‌شود كه از جمله پانزده بار در هر ركعت پس از قرائت و پيش از ركوع است.