در اين باره چه می‌توانيم بگوييم؟ آيا بايد به تخطئه شيخ عبدالغني و استاد ابو زهو (و هر كه اين ديدگاه را دارد) بپردازيم يا ابن جوزي و ذهبي و قرطبي را ـ براي اين خبري كه آورده‌اند ـ تخطئه كنيم؟

چاره‌ای نمی‌ماند جز اينكه چيز ديگري غير از حافظه و نازيدن به آن در ميان باشد ، که به زودی روشن خواهد شد .

استاد يوسف العشّ در مقدمه كتاب تقييد العلم می‌نويسد :

حافظه بيشتر مردم ناتوان‌تر از آن است كه همه مباحث دانش را در بر گيرد و آن‌ها را از نابودی حفظ كند و از پَريدن مصون دارد ؛ و آن گاه كه نزد مردمي قوي شود ناگزير بايد نزد ديگران ضعيف باشد ، پس آنان به اينان خيانت می‌كنند و معارفشان را ناچيز می‌سازند .

اصحاب جَرح و تعديل (عالمان رجال) نام بعضي از صحابه و رُوات را كه در نوشته‌هایشان خلط كرده‌اند ، در كتاب‌هایشان شمرده‌اند ؛ وَهْم و غلط در حديث اينان از قسم اول كمتر است مگر كساني از ايشان كه تساهل ورزند ؛ مانند كسي كه از غير كتابش حديث كند يا كتابش را به ديگري دهد و در آن زيادي و نقص پديد آيد و بر وي پوشيده ماند .

به همين جهت پيشوايان حديث ، درباره كساني كه چنين نقص‌هایی در احاديثشان هست ، سخن گفته‌اند .

با توجه به اين مطلب ، هرگاه كسي عادل باشد ، ليكن از حفظ حديث نخواند و بر آنچه در كتابش هست اعتماد ورزد و حديث بياورد ، وظيفه‌اش را انجام داده و حديثِ وي در اين صورت ـ بي‌خلاف ـ صحيح است .[114] 

[114]. مقدّمه تقييد العلم: 8.