مقام علمی، زبان روان، بیان رسا، قلم توانا، فکر بلند و سخن شیوای او را دوست و دشمن تقریر و توصیف کرده است.

سلطان حسین واعظ، در حدود سال های 914-997ه-.ق. در «استرآباد» دیده به جهان گشود. هم در زادگاهش رشد کرد و مقدمات فارسی و عربی را فراگرفت. بخشی از سطح را نیز نزد استادان «استرآباد» خواند. اما برای تحصیل در دوره عالی، ناچار شد به پایتخت آن روزگار «ایران»، «اصفهان» سفر کند.

در «اصفهان» از «شیخ بهایی» و «میرداماد» بهره ها برد. پس از نیل به مقام بلند اجتهاد، رهسپار زادگاهش «استرآباد» شد.

او در «استرآباد» به منبر می رفت و در ترویج دین اسلام کوشش فراوان کرد. کرسی درس و مجلس سخنش، مملو از مسلمانان بود. همزمان به تالیف و تحقیق نیز ادامه داده و آثار ارزشمندی را پدید آورد.

به نقلی، واعظ استرآبادی در سال 1078ه-.ق. و به قولی سال 1082ه-.ق. در حمله «انوشه خان ازبک» به شمال «ایران»، به شهادت رسید.

کیفیت شهادت وی نیز بسیار حزن انگیز است؛ زیرا معاندان علیه دین، این عالم بزرگ را به جرم «تشیع» و بیان حقایق دینی، گوش تا گوش سر بریدند.

مدفنش در «گذر سرپیر استرآباد»، محل توجه و زیارت مومنان است.

آثار:

1. تحفه المومنین

این اثر به زبان فارسی و شامل مباحثی در اصول دین، عبادات و مواعظ متعدد است.

صاحب «ریاض العلما» می نویسد: وی این کتاب را در سن 32 یا 33 سالگی و در زمان حیات استادش «شیخ بهایی» نوشته است.

کتاب در سه باب و بسیار خوب و حاوی مطالب ارزنده در شناخت اصول و فروع دین، توصیف شده است.

او به سال 1027ه-.ق.، نگارش این اثر را پایان برده است.

نسخه های خطی:

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی وزیری یزد» به شماره 1647 در 117 برگ، کتابت سال 1125ه-.ق. موجود است.

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی خصوصی علی حیدر موید» در «قم» به شماره1227 در 273 برگ موجود است.

نسخه های چاپی: چاپ نشده است.

2. ترجمه رساله السعدیه

مرحوم «علامه حلی» رساله ای با عنوان «السعدیه» به زبان عربی دارد که شامل مباحث بسیار مهم در اصول دین و فروع دین است. شهید واعظ استرآبادی آن را به زبان فارسی روان ترجمه کرده است تا فارسی زبانان از آن بهره مند شوند.

سلطان حسین واعظ هنگام ترجمه کتاب به سال 1077ه-.ق.، حدود 90 سال سن داشت.

وی در این ترجمه از اشعار و احادیث نیز بهره برده است.

نسخه های خطی:

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)» به شماره 5137 در 114 برگ، موجود است.

نسخه های چاپی:

یک بار توسط انتشارات دانشگاه تهران و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال 1382 منتشر شده است.

3. ترجمه رساله ضوابط الرضاع

«ضوابط الرضاع» اثری فقهی از «میرداماد» است. بنا به گزارش «معجم طبقات المتکلمین»، واعظ استرآبادی با ترجمه ی آن به زبان فارسی، مردم را با قواعد و ضوابط احکام برادری و خواهری از طریق شیردادن، آشنا ساخته است.