حکیمه خاتون، دختر بزرگوار امام جواد علیه السلام و عمه امام حسن عسکری علیه السلام، در دوران غیبت صغری به عنوان وکیل و نماینده حضرت مهدی (عج) بود. به هنگام رحلت امام جواد علیه السلام، او که کودکی بیش نبود، تحت سرپرستی امام هادی علیه السلام قرارگرفت و در زهد و تقوا سرآمد زنان عصر خود شد. از افتخارات این بانوی بزرگوار تربیت و سرپرستی نرجس خاتون، مادر امام زمان (عج)، بود. وی در 274 ق وفات یافت و داخل خانه امام هادی علیه السلام دفن شد. [2] 636 این بانو را در سمت پایین پای امام عسکری و امام هادی به خاک سپردند و ضریح او از یک سمت به ضریح آن دو امام متصل است. ضریح حکیمه خاتون ابتدا از جنس برنج بود و با تعویض ضریح امامین، آن نیز به نقره تبدیل شد. [3] 637 (تصویر شماره 56)

مادر حضرت امام حسن عسکری علیه السلام را به سبب آن که جده امام زمان است به «جدّه» یاد کرده‌اند. نام‌های این زن با تقوا و زاهد حدیث، حدیثه، سوسن، سلیل و ریحانه بوده است. در متون از وی با عنوان «وکیل» یا «نماینده حضرت مهدی (عج)» یاد شده است. زیرا شیعیان از حکیمه خاتون، عمه امام حسن عسکری علیه السلام، در زمان غیبت صغری سؤال کردند که اینک به چه کسی رجوع کنند. ایشان گفت: «به جدّه»؛ یعنی مادر ابی محمد علیه السلام. مادر امام حسن علیه السلام تا 262 ق زنده بود. او را پس از فوت در آستان عسکریین، در خانه مسکونی خود، به خاک سپردند. [4] 638

[1] . مصلح الدین مهدوی، همان، 59- 60؛ ذبیح اللَّه محلاتی، مآثر الکبرا فی تاریخ السامراء، 1/ 243.
[2] . حسین الجلالی، مزارات اهل البیت و تاریخهما، 144 به نقل از مجلسی، بحار الانوار.
[3] . ناصرالدین شاه، سفرنامه ناصر الدین شاه به عتبات، 158.
[4] . صحتی سردرودی، سیمای سامراء، 130- 131.