مسأله 3 اگر از نهرهاى بزرگ مثل نيل و فرات و دجله جواهرى بيرون آورد به فرو رفتن در زير آب، چنانچه در آن رود خانه جواهر عمل مى‌آيد و متكوّن مى‌شود، بايد خمس آن را بدهد.

مسأله 4 اگر جواهرى مثل لؤلؤ و مرجان و ساير جواهرات در دريا غرق شود و مالكش از آن اعراض كند، پس اگر بعد از آن كسى در آب فرو رود و آن را بيرون آورد، واجب است بر آن خمس بنا بر احتياط.

مسأله 5 عنبر در حكم جواهر است در صورتى كه به فرو رفتن در آب بيرون آورده باشند، و امّا اگر از روى آب يا از كنار دريا آن را گرفته باشند، پس آن بنا بر اقوى در حكم ارباح مكاسب است در صورتى كه شغل از براى گيرنده باشد و امّا اگر اتفاقاً بدست آيد، پس آن در حكم مطلق فايده است.

مسأله 6 وجوب خمس در غوص و معدن و گنج بعد از اخراج مؤنه كندن و تصفيه و آن چه صرف آلات و ادوات نموده است مى‌باشد، بلكه اعتبار نصاب بعد از بيرون آوردن مئونه است على الاقوى.

5 منافع كسب‌

مسأله 1 هر گاه انسان به تجارت و يا صنعت و يا زراعت و يا كسبهاى ديگر مالى بدست آورد، چنانچه از مخارج سال خود او و عيالاتش زياد بيايد خمس آن را بايد بدهد.

مسأله 2 اگر غير از كسب مالى بدست آورد، مثلًا چيزى به او ببخشند يا جايزه بدهند و يا تحفه بياورند خمس بر او واجب نيست على الاقوى، و در ميراث غير مترقب بلكه در مطلق ميراث و مهر و عوض خلع حكم چنين است، لكن سزاوار نيست ترك احتياط در همه مذكورات، و هم چنين است حكم در چيزى كه مالك مى‌شود آن را به صدقه مندوبه.

مسأله 3 چيزهايى كه به عنوان خمس و يا زكات گرفته مى‌شود، خمس‌