«از حضرت باقر العلوم، عليه الصلاة و السلام، روايت شده كه فرمود:

«مراعات عمل سخت‌تر است از عمل.» راوى گفت: «مراعات عمل چيست؟» فرمود: «مرد صله مى‌كند يا انفاقى مى‌نمايد براى خداى واحد بى‌شريك (يعنى ريا در عمل نمى‌كند.)، پس نوشته شود آن عمل براى او پنهانى و ثواب پنهانى به او دهند، پس از آن ذكر مى‌كند آن عمل را، پس محو شود آن و نوشته شود براى او آشكارا. (يعنى ثواب عبادت آشكارا به او دهند.) پس از آن ذكر كند آن را، پس محو شود آن و نوشته شود براى او ريا.» انسان تا آخر عمرش هيچ‌گاه از شرّ شيطان و نفس مأمون نيست. گمان نكند كه عملى را كه به جا آورد براى خدا و رضاى مخلوق را در آن داخل نكرد، ديگر از شرّ نفس خبيث در آن محفوظ ماند، اگر مواظبت و مراقبت از آن ننمايد، ممكن است نفس او را وادار كند به اظهار آن. و گاه شود كه اظهار آن را به كنايه و اشاره نمايد. مثلا نماز شب خود را بخواهد به چشم مردم بكشد، با حقه و سالوس از هواى خوب يا بد سحر و مناجات يا اذان مردم ذكرى كند، و با مكايد خفيه نفس عمل خود را ضايع و از درجه اعتبار ساقط كند. انسان بايد مثل طبيب و پرستار مهربان از حال خود مواظبت نمايد، و مهار نفس سركش را از دست ندهد كه به مجرد غفلت مهار را بگسلاند و انسان را به خاك مذلت و هلاكت كشاند، و در هر حال به خداى تعالى پناه برد از شرّ شيطان و نفس امّاره. إنّ النفس لأمّارة بالسّوء إلّا ما رحم ربّي. [1] و ببايد دانست كه تخليص نيت از تمام مراتب شرك و ريا و غير آن، و مراقبت و ابقاء بر آن، از امور بسيار مشكل و مهم است، بلكه بعض مراتب آن جز براى خلّص اولياء اللّه ميسر و ميسور نيست، زيرا كه نيت عبارت است از اراده باعثه به عمل، و آن تابع غايات اخيره است، چنانچه اين غايات تابع ملكات نفسانيه است كه باطن ذات انسان و شاكله آن را تشكيل دهد. كسى كه داراى حب جاه و رياست است و اين حب ملكه نفسانيّه و شاكله روح او شده است، غايت آمال او رسيدن به آن مطلوب است، و افعال صادره از او تابع آن غايت است و داعى و محرك او همان مطلوب نفسانى است و اعمال او براى وصول به آن مطلوب از او صادر گردد.

مادامى كه اين حب در قلب اوست، عمل او خالص نتواند شد. و كسى كه حب نفس و خود خواهى ملكه و شاكله نفس اوست، غايت مقصد و نهايت مطلوب او رسيدن به ملايمات نفسانيه است و محرك و داعى او در اعمال همين غايت است، چه اعمال او براى وصول به مطلوبات دنيويه باشد، يا مطلوبات اخرويه از قبيل حور

[1] «نفس آدمى او را پيوسته به بدى فرمان دهد مگر آنكه پروردگارم رحم نمايد.» (يوسف- 53).