بخش محدود و اندك عقلانى فرهنگ يونان با ورود به حوزه حيات اسلامى سلامت و نشاط عقلانى خود را بازيافت و از اين پس نه به عنوان بيگانه اى تحميلى بلكه به عنوان آزاده اى كه فرصت حضور در وطن را پيدا كرده است رنج اسارت را به فراموشى سپرده و به زودى در نقادى هاى مكرر و تدوينهاى نوين , بارورى و صلابت يافت و بدينسان از طريق همزيستى با وحى به عنوان بخشى از علوم دينى محصولاتى را عرضه داشت كه نمونه اى از آن در آثار گذشتگان هرگز يافت نمى شد غرض آنكه در پرتو ترغيب دين و معارف الهى و عقلى دو كار در خور توجه انجام شد

نخست آنكه در بين همه انديشه هاى بشرى يونان فقط بخش الهى آن انتخاب و ترجمه شد دوم آنكه همان مقدار به بالندگى در سايه معارف عميق اسلام نائل آمد و ميوه هاى شاداب ارائه كرد كه بخشى از آن به عنوان ره آورد به كشورهاى ديگر رفت يعنى همراهى عقل و وحى به عنوان دو حجت دينى بر شكوه و عظمت علوم عقلى افزود و علوم عقلى عليرغم گفتگوها و مباحثات جدى علمى كه در قالب جريانهاى كلامى , فلسفى و يا در چهره فلسفه هاى مشايى , اشراقى و يا در لباس حكمت متعاليه ظاهر شده است در متن علوم دينى قرار گرفتند و بدين ترتيب شيوه هاى مختلف فلسفى با همه اختلافاتى كه دارند , تحت عنوان فلسفه اسلامى هويت دينى خود را آشكار ساختند