اين سلسله مباحث به تناسب موضوع و جهت خاصى كه در بحث خود مورد نظر قرار مى دهند , تاريخ علمى خاص و يا تاريخ علوم و فلسفه يك علم خاص و يا فلسفه علوم , جامعه شناسى معرفت و يا معرفت شناسى ناميده مى شوند

معرفت و معرفت شناسى

علم در استعمال اخير خود كه شامل علوم گوناگونى مى شود , داراى يك ويژگى مختص است و آن عبارت از تاخر رتبى مصاديق آن نسبت به مصاديق موارد استعمال قبلى علم است

به عنوان مثال جامعه شناسى معرفت متاخر از وجود معارف گوناگونى است كه بصورت علوم مختلف بشرى ظاهر مى شوند , چه اين كه علوم بشرى كه شامل سلسله قضاياى مرتبط و منسجم مى باشند مترتب بر وجود و هستى آن حقيقت و ماهيتى هستند كه دانش و يا معرفت ناميده مى شود

بنابراين اگر ما به ماهيت علم توجه نداشته باشيم و يا آن كه با سقوط در سفسطه و شكاكيت وجود آن را انكار كنيم و يا عليرغم پذيرش وجود علم به مجموعه دانسته هاى منسجمى كه علوم مختلف را تشكيل مى دهند دسترسى نداشته باشيم هرگز نمى توانيم به بحث تاريخى پيرامون تحول هاى يك علم و يا علوم مختلف پرداخته و يا آن