به بركت آگاهى از زمان و نيازهاى آن , فقه شيعه همواره در بسط و توسعه بوده است , توسعه دوره يك جلدى فقه شيخ مفيد به دوره بيش از چهل جلدى جواهر الكلام نمونه اى از اين گسترش است

اجتهاد مستمر امرى است كه استعداد توسعه اين كتابها را تا ده ها بلكه صدها برابر فراهم مى آورد

استنباط احكام مربوط به موضوع هاى جديد مانند آنچه كه پيرامون عقد بيمه , تلقيح , تشريح , عقيم سازى و بيان شده است و شناخت فروعهاى مربوط به آنها از عناوين و اصول اوليه شرعى بدون آن كه نوبت به استمداد از عناوين ثانوى مانند لزوم عسر و حرج پيش بيايد , شاهد گوياى قدرت پاسخگويى شريعت به نيازهاى جديد زمان است , چنانكه استنباط برخى از قواعد اسلامى پيرامون روابط بين المللى در بخش هاى سياسى , نظامى و فرهنگى گواه آن مى باشد

آنچه به كمال و خاتميت دين خدشه وارد مى سازد سكوت شارع نسبت به حكم برخى از موضوع هاى تازه و بى سابقه و يا انسداد باب اجتهاد است , با شمول احكام شرعى و دوام استنباط فقهى شعاع شريعت همچون نور خورشيد و پرتو ماه همواره بر تمامى پديده ها تابان است

اجتهاد فقيه واسطه بهره ورى و استفاده از اين نور است , از