استمرار اجتهاد , فقيه را در استنباط احكام مربوط به موضوعهاى تازه و بى سابقه يارى مى نمايد موضوع هاى جديد همراه با تحولات اجتماعى همواره چهره مى نمايند شناخت اين موضوع ها و استنباط احكام آنها جريان بسط معارف دينى را نيز شكل مى دهد , اين بسط و توسعه بدون آن كه چهره ثبات شريعت و يا معرفت دينى را دگرگون كند , تنها در ظرف استنباط و فهم فقيه واقع مى شود , زيرا همان گونه كه قبلا گذشت , علم و معرفت حقيقتى ثابت و مجرد است و ليكن عالم به تناسب بعد طبيعى و اجتماعى خود در جهت تحصيل مقام هاى ثابت معرفت حركت كرده , و به تدريج به دريافت آنها نائل مى گردد

فقيه به تناسب شرائط اجتماعى جديد ضرورت تحقيق پيرامون احكام ثابتى را كه تاكنون از معرفت آنها بى بهره بوده است احساس مى نمايد , چه اين كه استنباط احكام موضوع هاى تازه و بى سابقه يك وظيفه شرعى براى او بلكه واجبى كفايى براى تمام مسلمين است

شكى نيست كه شناخت دقيق اين موضوع ها شرط اساسى براى استنباط حكم مربوط به آنهاست زيرا علاوه بر آن كه هر حكم مترتب بر موضوع مختص به خود است شناخت دقيق موضوع هاى نوين اجتماعى كه متاثر از مسائل و حوادث جهانى و نيازمند به آگاهى از زمان است فقيه را در دريافت برخى از مناسبات عقلى احكام و موضوع ها و شناخت بعضى از قرائن لبيه عقليه كه دخيل در استظهار احكام مربوطه است يارى مى نمايد , مهم اين است كه با آگاهى به