یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 313

طبیعت اصلی میداند و اصلاح انسان را در بازگشت به طبیعت میشناسد- و یا اینکه بقای بر فطرت اصلی لازم است ولی کافی نیست، انسان فطری حداکثر این است که انسان بالقوه است، انسان فطری محض انسان منحرف نیست ولی انسان کامل و نمونه و ایده آل هم نیست. علیهذا باید دید درخت انسان استعداد چه میوهها و چه شکوفههایی دارد، هرگاه آن استعدادها به ظهور رسید انسان کامل است نه قبل از بروز و ظهور استعدادها.

از نظر روسو و همچنین از نظر مارکسیستها انسان تمام و کامل انسانی است که جامعه (به عقیده روسو) و یا مالکیت و نظام طبقاتی (به عقیده مارکس) و محدودیت جنسی (به عقیده فروید) او را مسخ و منحرف و فلج نکرده باشد ولی از نظر مکتب عرفان و بلکه مکتب ادیان، رسالت انسان تنها این نیست که در این جهان منحرف نشود، بلکه جهان مدرسه و دارالتکمیلی است که انسان باید در این جهان خود را از نقص به کمال ارتقاء دهد. بعثت لاتمم مکارم الاخلاق.

عوامل انحرافی از نظر قرآن:

5. بحث دیگر این است که عوامل انحرافی انسان و لااقل ریشه خروج انسان از فطرت چیست؟.

پرستشهای طبیعت، عامل مسخ و انحراف:

در آیه قرآن که میفرماید:«زُینَ لِلنّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَالْبَنینَ وَالْقَناطیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَیلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأنْعامِ وَالْحَرْثِ ...» عوامل انحرافی انسان را بیان میکند. زن پرستی، بچه پرستی (مخصوصاً پسرپرستی)، پول پرستی، تجمل پرستی، زراعت پرستی و امثال اینها عوامل منحرف کردن انسانند.

رفلکس، عامل انحراف و مسخ:

از نظر فروید قیود اجتماعی که سبب پس رانده شدن تمایلات طبیعی میشود عامل مسخ شدن انسان است.

خرافه و جهل مرکب، عامل انحراف و مسخ:

جهالت و خرافه و جهان را به غیر آنچه هست دیدن، عامل دیگری است برای مسخ شدن انسان.

در ادیان که سخن از مسخ انسانها به صورت میمون و غیره آمده است تلویحاً به مسخ شدن واقعیت انسان اشاره کردهاند.