یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 312

اسب یا غیره، در عبارت رساتر آن شئ در منتهای کمال آرزویی. البته مقصود از آرزو آرزوی ممکن و معقول درباره آن شئ است و الّا هیچ شئ ایده آل شاید فرض نشود. و به عبارت دیگر هر چیزی با مجموعه شرایط موجود باید دید حد اعلا چیست؟ مثلًا یک کشتی گیر ایده آل کسی است که در توانایی و مهارت و اصول فنی (کشتی گیری مافوق) همه افراد باشد و اما (یک قهرمان خیالی) مانند رستم (در خیال مردم ایران)، او قهرمان ایده آل نیست.

به هرحال با تعبیر دیگر مقصود از انسان ایده آل انسان نمونه است که صلاحیت دارد الگوی انسانها و به تعبیر قرآن اسوه انسانها قرار گیرد و او است که مصداق امام و رهبر است. امام همان انسان کامل است از نظر اسلام. ابراهیم و حضرت رسول و شاید موسی و عیسی امام و رهبر بودند.

2. عرفا ایدهای درباره انسان دارند که آن را الانسان الکامل مینامند. رجوع شود به (الانسان الکامل) عبدالکریم جیلی و به رساله (الانسان الکامل) آقا میرسیدعلی برقعی و غیره. ایضاً رجوع شود به یادداشتهای خودم در دفتر 93 ظ راجع به مرد کامل.

مقیاس منفی:

3. برخی انسان کامل و نمونه را و به عبارت دیگر نمونه بودن و کمال انسان را در منفیات جستجو میکنند. آدم خوب از نظر آنها یعنی آن که دارای «بی» های زیادی است: بی حرف، بی حرکت، بی آزار، بی کار، بی هنر، بی خبر، بی قدرت، بی اختیار، بی چاره.

مقیاسهای منفی:

در جامعه ما سکون و سکوت احترام و عظمت بیشتری دارد. در برخی اجتماعها مثل اجتماع ما افراد باید کمالات و هنرهای خود را انکار کنند تا مورد ارادت مردم قرار گیرند و مردم آنها را «آدم خوبی» بدانند.

انسان ایده آل و فطرت:

4. یک بحث درباره انسان ایده آل این است که آیا انسان ایده آل آن است که به فطرت اوّلی باقی مانده باشد و منحرف نشده باشد- عوامل انحراف هرچه باشد، مثلًا روسو جامعه را علت انحراف انسان از