یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 286

انسان صاحب درد. لااقل درد داشتن یکی از شرایط کمال انسانی است.

بحثی کلی درباره درد، که آیا درد خوب است یا بد؟ آیا بیدردی بهتر است یا درد؟ ممکن است کسی خیال کند که مسلماً بیدردی از درد بهتر است، ولی این اشخاص میان درد و مرض و آفت فرق نمیگذارند. آنچه بد است بیماری یا جراحت و تفرق اتصال است اما درد، آگاهی و بیداری و اعلام خطر است. بلی، بی دردی به معنی منتفی بودن موضوع درد خوب است اما با بودن موضوع درد، درد فی حد ذاته، حتی در دردهای جسمانی، بهتر است.

14. اساساً درد عین حساسیت [است]، بی دردی بیحسی است نه بی مرضی.

15. مردم در احساس درد دو گونهاند: برخی دردشان فقط درد سر است و درد شکم و درد پا، درد دیگری احساس نمیکنند، در احساس درد تا همان حد حساسند و درد دارند که حیوان احساس میکند، یعنی در حدود ضایعات وضع موجود، که از طرفی دردی است عضوی و مادی و از طرفی محافظه کارانه، یعنی دردِ این است که ضایعهای در وضع موجود پدید آمده است.

اما بعضی دیگر، یک نوع دردها احساس میکنند که دیگران احساس نمیکنند.

16. بعضیها از دردی که حساسیت است شکایت کرده گفتهاند:

دشمن جان من است عقل من و هوش من ... و یا گفتهاند: عاقل مباش تا غم دیوانگان خوری- دیوانه باش تا غم تو عاقلان خورند. اینها نفهمیده و ندانستهاند که چنین دردی هزار بار بر بیدردی ناشی از لختی و جهالت و بیحسی ترجیح دارد.