آفریده میشود تا احتیاجی به پای دونده و یا به شاخ و دیگر وسائل دفاع باشد؟ در جهان حیوانات از طرفی ترس و حسّ گریز از خطر در حیوانات ضعیف و شکار شدنی وجود دارد، و از طرف دیگر سبعیت و درنده خوئی در حیوانات نیرومند و شکار کننده قرار داده شده است. برای بشر این پرسش مطرح میشود که: چرا عامل هجوم و تجاوز وجود دارد تا لازم شود تجهیزات دفاعی از روی شعور و حساب بوجود آید؟

این پرسشها و اشکالات که حلّ آنها نیازمند به تجزیه و تحلیلهای دقیق و عمیقی است، مانند یک گرداب مهیب، گروههائی را در خود فرو برده است. براستی در اینجا باید گفت:

فلسفههای ثنوی مادی، و فلسفههای بدبینانه، غالباً در این گرداب مهیب شکل گرفتهاند.

ثنویت

بشر و مخصوصا نژاد آریا، از دیرباز پدیدههای جهان را به دو قطب ( «خوب» ها- «بد» ها) تقسیم میکرده است. نور، باران، خورشید، زمین و بسیاری از چیزهای دیگر را در قطب خیرها و خوبها بشمار میآورده است؛ و تاریکی، خشکسالی، سیل، زلزله، بیماری، درندگی و گزندگی را در صف بدها و شرور جای میداده است. البته در این دستهبندی، بشر، خودش را مقیاس و محور تشخیص قرار میداده است، یعنی هر چه را که برای خویش سودمند مییافته «خوب» میدانسته و هر چه را که برای خویش زیانمند میدیده «بد» مینامیده است.

برای انسانهای پیشین این اندیشه پیدا شده است که آیا بدها و شرها را همان کسی میآفرید که خوبها و خیرها را پدید آورده است؟ یا آنکه خوبها را یک مبدأ ایجاد میکند و شرها را مبدأی دیگر؟ آیا خالق نیک و بد یکی است، یا جهان دو مبدأ و دو آفریننده دارد؟

گروهی چنین حساب کردند که آفریننده، خودش یا خوب است و نیکخواه، و یا بد است و بدخواه. اگر خوب باشد بدها را نمیآفریند، و اگر بد باشد خوبها و خیرها را ایجاد نمیکند. از این استدلال، چنین نتیجه گرفتند که جهان دو مبدأ و دو آفریدگار دارد (ثنویت).