این جمله کوتاه آفریده است.

طرح مسأله عدل از نظر عملی و عینی در سطح اجتماع، تاریخچه بس درازی دارد و چون از موضوع بحث کتاب خارج است ما وارد آن نمیشویم.

سرمنشأ اصلی

خواننده پس از وقوف به جریانات علمی و عملی که بدانها اشاره شد یک سؤال اصلی برایش باقی میماند و آن اینکه: چرا کلام اسلامی بیش از هر چیز به مسأله عدل پرداخت؟ و چرا فقه اسلامی قبل از هر چیزی مسأله عدل برایش مطرح شد؟ و چرا در جهان سیاست اسلامی بیش از هر کلمهای کلمه عدل به گوش میخورد؟ اینکه در همه حوزهها سخن از عدل بود باید یک ریشه و سرمنشأ خاص داشته باشد.

آیا جریان اصلی دیگری درکار بوده که همه این جریانها را او برمیانگیخته و تغذیه میکرده است؟

از نظر ما ریشه اصلی و ریشه ریشههای طرحهای علمی و عملی مسأله عدل را در جامعه اسلامی، در درجه اول، در خود قرآن کریم باید جستجو کرد. قرآن است که بذر اندیشه عدل را در دلها کاشت و آبیاری کرد و دغدغه آن را چه از نظر فکری و فلسفی و چه از نظر علمی و اجتماعی در روحها ایجاد کرد. این قرآن است که مسأله عدل و ظلم را در چهرههای گوناگونش: عدل تکوینی، عدل تشریعی، عدل اخلاقی، عدل اجتماعی طرح کرد.

قرآن تصریح میکند که نظام هستی و آفرینش، بر عدل و توازن و بر اساس استحقاقها و قابلیتها است. گذشته از آیات زیادی که صریحا ظلم را از ساحت کبریائی بشدت نفی میکند، و گذشته از آیاتی که ابلاغ و بیان و اتمام حجت را از آن جهت از شؤون پروردگار میشمارد که بود اینها نوعی عدل، و هلاک بشر با نبود آنها نوعی ظلم و ستم است، و گذشته از آیاتی که اساس خلقت را بر حق- که ملازم با عدل است- معرفی مینماید؛ گذشته از همه اینها در برخی از آیات، از مقام فاعلیت و تدبیر الهی بعنوان مقام قیام به عدل یاد میکند:

شهد اللّه انّه لا اله الّا هو و الملائکة و اولوا العلم قائما بالقسط [1].

و یا عدل را ترازوی خدا در امر آفرینش میداند: