بود؟

از آن وقت من به اهمیت این مسأله از نظر اینکه افکار را تا چه حد به خود متوجه کرده پی بردم.

اکنون، ما در این بخش از کتاب، به خواست خدا به تحقیق این مسأله میپردازیم ولی قبل از ورود در آن، لازم است دو نکته را روشن کنیم تا موضوع بحث کاملا روشن گردد.

1 جنبه کلّی بحث

هدف این بحث این نیست که حساب اشخاص را روشن کنیم، مثلا معین کنیم که آیا پاستور اهل بهشت است یا اهل جهنم؟ ما چه میدانیم که افکار و معتقدات واقعی او چه بوده است؟ منویاتش چه بوده است؟ ملکات روحی و اخلاقی او چه بوده است؟ و حتی مجموع اعمال او چه بوده است؟ آشنایی ما با او در حدود خدمات علمی او است و بس.

اختصاص به پاستور ندارد، اصولا حساب اشخاص در دست خدا است، هیچکس حق ندارد درباره کسی بطور قاطع اظهار نظر کند که اهل بهشت است یا اهل دوزخ؟ اگر از ما بپرسند: آیا شیخ مرتضی انصاری (اعلی اللّه مقامه) با آن زهد و تقوا و ایمان و عمل شناخته شدهاش حتما اهل بهشت است یا نه؟ پاسخ ما این است که آن اندازه که ما از آن مرد اطلاع داریم این است که در نظام علمی و عملی او، بدی سراغ نداریم، آنچه سراغ داریم خیر و نیکی است اما اینکه صددرصد بگوییم اهل بهشت است در اختیار ما نیست؛ خداست که بر همه ضمائر اشخاص، مطّلع است و تمام اسرار و خفایای نفوس را میداند و حساب خلائق نیز با او است. تنها درباره کسانی میتوان بطور قاطع اظهار نظر کرد که از طریق اولیاء دین سرنوشت نهایی آنها اعلام شده است.

گاهی بعضی از مردم بحث میکنند که با فضیلتترین علما و برترین آنها از لحاظ قرب به خدا کیست؟ مثلا سید بن طاووس؟ یا سید بحر العلوم؟ یا شیخ انصاری؟