چرا مسلمانان به قهقرا برگشتند؟ 350

آنچه لازم است مقدّمه این سلسله مباحث قرار گیرد 350

طبیعت زمان از نظر فلسفه تاریخ 351

علل انحطاط مسلمین در سه بخش 352

پارهای از عقاید و افکار اسلامی که متهم و مسؤول شناخته شدهاند 353

عناصری از اخلاق اسلامی که انحطاط آور خوانده شدهاند 354

برخی مقرّرات اسلامی از این نظر 354

آیا خصائص و ممیزات روحی ملل اسلامی عامل انحطاط مسلمین بوده است؟ 355

دو طبقه متنفّذ و مسؤولیتهای آنها از این نظر 355

عوامل بیگانه 355

مجموع موضوعات و مباحثی که لازم است بررسی شود 356

درخواست نویسنده از فضلا و نویسندگان سخنان واشنگتن ارونگ امریکایی درباره تأثیر اعتقاد به قضا و قدر در انحطاط مسلمین 358

انتقاد سخنان واشنگتن ارونگ 359

چرا در این رساله از تعرّض بعضی شاخهها و فروع خودداری شده است؟ 362

رعب و هراسی که از شنیدن نام قضا و قدر و سرنوشت پیدا میشود 365

سه فرض در باب سرنوشت 366

مسأله سرنوشت از زمان پیغمبر در میان مسلمانان مطرح شده است 366

جنبه عملی و عمومی این مسأله 366

آیات قرآن در زمینه سرنوشت 369

آیات قرآن در زمینه اختیار و اراده 370

آیا میان این دو دسته از آیات تعارض است؟ 372

معتزله طرفدار اختیار و اشاعره طرفدار جبر میشوند 372

اصطلاح «قدری» 372

دو نوع تعارض 373

در قرآن تعارض وجود ندارد 374

آثار سوء عقیده جبر 375

استفاده سیاسی از عقیده جبر در زمان بنی امیه 375

معبد جهنی و غیلان دمشقی با عقیده جبر مبارزه میکنند 376

سخنان شبلی نعمان 376

مأمون و معتصم به حمایت معتزله، و متوکل به حمایت اشاعره برمیخیزند 376

مسیحیان اروپایی به استناد عقاید اشاعره، اسلام را مذهب جبری و عامل انحطاط مسلمین میخوانند 377

دفاع سید جمال الدین اسد آبادی از عقیده قضا و قدر اسلام و تفکیک آن از عقیده جبر 377

مسأله سرنوشت همواره به صورت یک عقیده فکری مورد توجه بشر بوده است 378

فلسفه مادی و سرنوشت 378

جبر و توحید، اختیار و تنزیه 379

مباحثه غیلان دمشقی و ربیعة الرأی 379

مباحثه ابو اسحاق اسفراینی و قاضی عبد الجبار معتزلی 380

لغت قضا و قدر 381