دوازدهگانه آن است و هشت مکعب محاذی با نقاط رأس زوایا. پس برای مکعب بیست و شش جهت وجود دارد.

بوعلی پاسخ میدهد که برای جسم، اعم از مکعب و غیر مکعب، بینهایت جهت میتوان فرض کرد، ولی جهات اصلی یعنی جهاتی که با یکدیگر تباین دارند و اختلافشان از نوع اختلاف انواع از یک جنس است نه از قبیل اختلاف افراد یک نوع، بیش از شش جهت نیست و آن شش جهت از نظر خود جسم هیچ تعینی ندارند که مثلًا محاذی با سطوح باشند یا اضلاع یا رؤوس زوایا یا هیچکدام، همچنانکه خطوط سهگانه طول و عرض و عمق نیز هیچ تعینی ندارند که چگونه در داخل جسم بر یکدیگر عمود فرض شوند. جهات ششگانه مکعب به حسب قرارداد تعیین شده است. اما جهات فرعی از حد و حصر بیرون است.

حاجی سبزواری در منظومه به این مطلب اشاره میکند آنجا که میگوید:

یعنی این که جهات را شش تا فرض میکنند با آنکه بینهایت است، مربوط است به نظر خاص فلاسفه در باب جسم که بیش از سه خط متباین و عمود بر هم در داخل جسم فرض نمیشود. تقریب عامه هم که با محاذات اجزاء مختلف انسان (سر، پا، پهلوی راست، پهلوی چپ، پشت، شکم) حساب میکنند مشهور است.

* جزء لا یتجزّی

سؤال چهارم: چرا ارسطو قول قائلین به جزء لایتجزی را شنیع خوانده است و حال آنکه شناعتی که بر قول طرفداران انقسام جسم به اجزاء الی غیر النهایة وارد میشود از آن بیشتر است، زیرا لازمه سخن این گروه (طرفداران انقسام جسم الی غیر النهایة) این است که اگر متحرکی متحرک دیگر را دنبال کند هرگز به آن نرسد هر چند دومی سریعتر از اولی حرکت کند. مثلًا اگر فرض کنیم میان ماه و خورشید یک فاصله معین باشد و ماه که حرکتش سریعتر است در مسیر خودش دنبال