آنها «شدن» به وجود میآمد.

اگر ما حرفهای هگل را قبول کرده بودیم مخصوصاً دو اصل مهم او را که میگفت:

الف. توضیح عالم بر اساس علیت صحیح نیست و یگانه راه توضیح و تفسیر عالم بر اساس استنتاج نتیجه از دلیل است.

ب. آنچه که در ذهن است عیناً در خارج هست و ذهن و خارج یکی است. و اگر استدلال او را (هستی نیست، پس هستی نیستی است و از ترکیب و جمع ایندو «شدن» و «حرکت» محقق میشود) صحیح میدانستیم، که نمیدانیم، در آن صورت میتوانستیم حرکتها را بینیاز از محرک بیرونی بدانیم و چون در آن صورت عین استنتاجها و ضرورتهای ذهنی در خارج نیز بود، همان گونه که استنتاج مفاهیم ذهنی از یکدیگر ضروری است (مثلًا هستی بالضروره منتهی به نیستی میشود و نیستی از آن استنتاج میشود) جریان عالم خارج نیز چنین بود.

ولی مارکسیستها این نظر هگل را قبول ندارند و این قسمت از فلسفه او را پوستههای ایده آلیستی میدانند و مدعی هستند که آن را دور ریختهاند و فلسفهشان بر اساس علت و معلول است نه دلیل و نتیجه. لذا اینها تضاد را به منزله علت حرکت میدانند، اما هگل تضاد را علت حرکت نمیدانست بلکه تضاد هستی و نیستی را اجزاء تشکیل دهنده حرکت و دلیلهایی میدانست که حرکت را به عنوان یک نتیجه ایجاب میکنند، در حالی که مارکسیستها تضادها را علت حرکت میدانند نه دلیل منطقی آن و همین جا به بنبست میرسند.

میپرسیم: آیا حرکت را باید با تضاد تعلیل کرد یا تضادها را با حرکت؟

میگویند: هر چیز در درون خودش نطفه نیستی خودش را در بر دارد.

در این صورت این سؤال مطرح میشود که آیا نطفه نیستی خود را بالقوه دارد یا بالفعل؟

اگر بگویند بالفعل دارد، لازمه این سخن این است که اولًا هیچ چیز موجود نباشد چون هر چیز باید بالفعل با آنتیتز خود (علت عدم خود) همراه باشد یعنی نباشد؛ و ثانیاً، گذشته از این اشکال، اگر هر شئ بالفعل آنتیتز خود را همراه داشته باشد باید گفت هر شئ دو شئ است و این خلاف فرض است و آنان نیز چنین چیزی نه گفتهاند و نه میگویند.