ملت اثر میگذارد ولی بالاخره افراد برجسته و فوق العادهای در میان همانها به وجود میآید که آنها هستند که این نیروها را در حرکتها و کارهای نظامی جمع و جور و رهبری میکنند. قدرت رهبری و مدیریت در نابغه فوق العاده است. افرادی نظیر بیسمارک- که مؤلف مثال زده است- یا نادر در ایران، یا افراد دیگری که تحولاتی به وجود آوردهاند [از این قبیلاند].

درست است که نادر از نظر سربازی هم یک سرباز خیلی شجاع بود ولی خیلی سربازها بودهاند که مثل نادر شجاع و پهلوان بودهاند، اما نادر خصوصیت خودش را از این داشت که قدرت رهبری داشت، یعنی توانست نیروها را دور خود جمع کند و رهبری و هدایت نماید.

نظریه نژاد نیز چنانکه گفتیم- و بعد دیدم مؤلف هم در آخر همین را میگوید- با نظریه محیط جغرافیایی به یک اصل برمیگردند. عین این حرف را در آنجا هم میشود گفت.

می رسیم به مسئله اختراعات. در آخرِ سخن همین شخص هم این حرف بود، میگوید:

تاریخ یعنی اختراعات بزرگ. در پشت تغییرات مکانیکی، تغییرات اقتصادی است و در پشت آن پیشرفت علوم طبیعی و در پشت آن تفکر مردان بزرگ در گوشه خلوت.

می خواهد بگوید که تا محیطی مساعد نباشد مردان بزرگ شرایط مساعدی برای کارهای بزرگ پیدا نمیکنند و محیط نیز باید، هم از نظر علمی و هم از نظر اقتصادی مساعد باشد، و اینها را اختراعات مساعد میکند. قهراً این سؤال به وجود میآید که اختراعات ناشی از کیست؟ وقتی ما میگوییم «قهرمان» مقصود فقط قهرمان نظامی یا سیاسی نیست، بلکه قهرمان یعنی فرد فوق العاده.

کسانی که میگویند: «قهرمانان تاریخ را به وجود آوردهاند» مقصودشان منحصر به قهرمانان نظامی و سیاسی نیست. آن کسی که موفق به یک اختراع میشود مسلّم امتیازی با دیگران دارد یعنی قدرت مغزیای دارد که دیگران ندارند، و لهذا بعد [مؤلف] اقرار کرده که اگر قهرمانان نقشی در تاریخ داشته باشند نقششان این است که اختراع