نکته جالبی که اینجا دارد این است که چون خود نویسنده تمایلی به مارکسیسم دارد کارهایی را که لنین کرد و مارکس نکرده بود و مکمّل کار مارکس است، تا بتواند، به صورت نقد نمیگوید.

لنین نه تنها خیلی قسمتهای مارکسیسم را تکمیل کرد بلکه همچنین برخی قسمتها را اصلاح کرد؛ یعنی قسمتهایی از حرفهای مارکس و دیگران را دور ریخت و بجای آن حرف دیگر آورد که نویسنده دو نکته خیلی اساسی در اینجا آورده است [1]. میگوید: «مارکس توجهش فقط به طبقات بود.» البته یک تضادی میان حرفهای مارکس هست که مارکسیستها هم نتوانستهاند آن را درست حل کنند و آن این است که لازمه فلسفه مارکس- که اینجا هم همانها را نقل کرده بدون اینکه جنبه تضاد این حرفها را در نظر گرفته باشد- این است که «آگاهی صادق» همیشه اختصاص به یک طبقه خاص دارد؛ یعنی وقتی که ابزار تولید تجدید میشود، گروه وابسته به ابزار تولید کهن، افکار، وجدان و آگاهیشان همه غلط و کاذب است و آگاهی صادق در دوره مبارزه طبقه کارگر با طبقه سرمایهدار از آنِ طبقه کارگر است و بس، و در هر دوره آگاهی صادق و وجدان صادق تعلق دارد به طبقه وابسته به ابزار تولیدی جدید. بنابراین آگاهی کسب کردنی نیست، بستگی به وضع طبقاتی دارد؛ یعنی آن که وضع طبقاتیاش آنطور است خواه ناخواه افکار و آگاهیاش کاذب است و این که وضع طبقاتیاش اینطور است خواه ناخواه آگاهیاش آگاهی صادقی است و نمیتواند غیر از این باشد [2]. آنگاه این امر با مسئله آگاهی اکتسابی، تعلیم دادن، آگاه کردن و اینجور مسائل سازگار نیست و لهذا خود مارکس هم اصلًا دنبال اینها نرفته. از نظر مارکس کشف قوانین دیالکتیکی طبقاتی عیناً مانند کشف اجزاء طبیعت و مانند کشف قانون جاذبه است. کشف قانون جاذبه یعنی چه؟ یعنی ما چیزی را کشف کردهایم که باید صد درصد تابع آن باشیم و هیچ نمیتوانیم آن را تغییر بدهیم، چون واقعیتی است که وجود دارد. تغییر دادن ما در