شر است؟ برندگی تیغ ظالم شر است؟ ظلم از هیچ یک از این جهات شر نیست. پس شریت آن از چیست؟.

شریت ظلم از آن جهت است که این قوه و نیرو و این اراده و این برندگی، منشأ نفی حیات- که یک کمال و فعلیت است- از موجود دیگر میشود؛ یعنی شریتِ خود را به واسطه منشأیتش برای عدم دارد. فعلیت شر از آن جهت شر است که منشأ عدم است. این قوه شر که شما میگویید از فعلیت شر، خیر است، در واقع عدم آن عدم است. پس «قوه شر از فعلیت شر خیر است»، یعنی «عدم آن عدم از خود آن عدم خیر است» و «عدمِ عدم» میشود وجود. هر عدمی از «عدمِ عدم» شر است، چون «عدمِ عدم» خیر است. پس در نهایت به این بر میگردد که وجود از عدم خیر است.

پس باز هم وقتی که ما تحلیل میکنیم میبینیم که در همین مثالی هم که شما مطرح کردید، در آخر کار، شریت به قوه باز میگردد و خیریت به وجود [1].

استاد: منشأیت عدم، بالذات خودش خیر است، چون منشأیت، بالذات فعلیت است. ولی منشأیت عدم به خاطر عدم به شریت متصف میشود.