اخفش على بن سليمان بن فضل-

مكنّى به ابو الحسن و معروف به اخفش اصغر يا صغير، نحوى اخبارى حافظ اخبار كه از مشاهير نحاة بوده و نحو را از مبرّد و ثعلب و ابو العينا اخذ نموده است. مرزبانى و ابن الفرج معافى جريرى و نظائرشان از وى روايت مى‌كنند و مابين او و ابن الرومى شاعر مشهور آتى الترجمه مناظره‌ها و مناقشه‌ها بوده اينك صبح زود به در خانه‌اش رفته و حرفى ناموافق و ناموزون و موافق تطيّر و بدفالى بزبان آوردى، ابن الرومى نيز باقتضاى حال طبيعى خود كه مبتلا به تطيّر بوده و در شرح حالش اشاره خواهد شد فال بد زده و آن روز از خانه‌اش بيرون نشدى و از اين‌رو ابن الرومى نيز بسيار هجوش گفته كه در ديوانش ضبط است و على بن سليمان در نحو چندان خبرتى نداشته و هرمسئله نحويه كه از وى مى‌پرسيدند پاسخ نداده و بسيار دل‌تنگ بودى و بنوشته ابن خلكان و قاموس الأعلام تأليفى از وى معلوم نكرده‌اند لكن ابن النديم گويد كتاب الانواء و كتاب التثنية و الجمع و كتاب الجراد و كتاب شرح سيبويه و كتاب المهذب از تأليفات او بوده و در روضات الجنّات نيز كتاب دومى مزبور را با تفسير كتاب سيبويه و كتاب حداد بدو منسوب داشته است و گويند كه از كثرت فقر و فاقه ابن مقله كاتب را فى مابين خود و على بن عيسى وزير، واسطه نموده كه او را هم راه معاشى مقرر دارد پس ابن مقله هم ضيق حال او را در محفلى عالى بعرض وزير رسانيد لكن كارگر نشد و شديدا رد نمود اين قضيه بر ابن مقله بسيار دشوار شده و نفس خود را ملامت نمود.

اخفش نيز با آن پريشانى گذرانيد و در بسيارى از روزها معطل قوت يوميه‌اش بود تا روزى شلغم بسيارى خورده و از صدمه آن در تاريخ شعبان يا ذيقعده سال سيصد و پانزدهم يا شانزدهم هجرت (315 يا 316 ه) در بغداد بموت فجأه درگذشت و در گورستان قنطره بردان بخاكش سپردند.

(ص 314 ت و 123 ف و 360 ج 1 كا و 805 ج 2 س و 433 ج 11 تاريخ بغداد)

اخفش على بن محمد مغربى-

نحوى، شاعر شريف ادريسى مكنى به ابو الحسن كه در سال چهارصد و پنجاه و دويم هجرت (452 ه) در قيد