10/ 7 و در جاى ديگر [از قرآن] سنگ را بر آنان برترى داده و
رتبه آنان را پستتر از رتبه جمادات قرار داده است(1)، و به اين مضمون در
حديث ثابتى كه از پيغمبر صلى الله عليه و آله روايت شده است آمده كه: روزى
پيغمبر صلى الله عليه و آله بيرون آمد و شنيد كه عمر به پدرش سوگند
مىخورد. فرمود: به پدرانتان سوگند مخوريد، سوگند به آن كه جانم به دست
اوست، آن چه را كه سرگين غلطان با بينى خود مىغلطاند [يعنى سرگين] بهتر
از پدران شما هستند كه در زمان جاهليت [با كفر] مردهاند. و اين همان معناى
بيان الهى است كه: إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيراً من النَّاسِ [بسيارى از
مردم را گمراه كردهاند]. البته اين به زبان اشاره باطن قرآن است، نه به
زبان تفسير معروف. سپس فرمود: فَمَنْ تَبِعَنِي [هر كس مرا پيروى كند] در
پاكى و تحصيل كمال- در حال تدبير و اداره بدنش [يعنى در زمان زندگى
دنيايىاش]- سلطه و غلبه طبيعتش در تحت احكام عقلش به توفيق الهى نابود
شود و سپس به توسط كسى كه خداوند از خودشان به سوى او فرستاده- و در آيه
اولى به او اشاره شد- به تزكيه و پاكى رسد. فَإِنَّهُ مِنِّي [إبراهيم/ 36:
او از من است]، زيرا من گر چه طبيعتى ندارم كه مقهورش كنم و يا او مرا
مقهور كند، ولى عنايت حق تعالى به من، احكام امكانىام را در تحت احكام
وجوبى متلاشى و نابود كرده است.
11/ 7 و اما مناسك [: آداب عبادت]: مظاهر نفوس است از صورتهاى مثالى و صورتهاى حسى كه مخصوص به فرشتگان و پيغمبران و اولياء است.
كه آنان جز به مانند حيوانات نيستند، بلكه راه آنها گمراهانهتر است؟
(1) مضمون آيه شريفه 74 سوره بقره است كه مىفرمايد: ثُمَّ قَسَتْ
قُلُوبُكُمْ من بَعْدِ ذلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً
وَ إِنَّ من الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ
مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما
يَهْبِطُ من خَشْيَةِ الله وَ ما الله بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ. يعنى:
سپس دلهايتان سخت شد كه چون سنگ- بلكه سختتر- بود كه بعضى سنگها جويها از
آن بشكافد و بعضى از آنها دو پاره شود و آب از آن بيرون آيد و بعضى از آنها
از ترس خدا فرو افتد، و خدا از آن چه انجام مىدهيد بىخبر نيست.